2.ΟΥΚΡΑΝΙΑ: Η επανάσταση που… άργησε

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

2.ΟΥΚΡΑΝΙΑ: Η επανάσταση που… άργησε

Δρ Ιωάννης Παρίσης, Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης

    Τα όσα συνέβησαν και συνεχίζουν να συμβαίνουν στην Ουκρανία αποτελούν κύριο θέματα του ειδησεογραφικού ρεπορτάζ, ειδικά των τηλεοπτικών καναλιών, αλλά και των συζητήσεων των πολιτών. Η Ουκρανία είναι μια πολύ μεγάλη χώρα, με την οποία ο Ελληνισμός συνδέεται από αιώνων, πολιτισμικά και θρησκευτικά.

    Βρέθηκα  στην Ουκρανία ως παρατηρητής των εκλογών της 30 Σεπτεμβρίου 2007, με την αποστολή του ΟΑΣΕ. Είχα μάλιστα την ευκαιρία, εκτός από την πρωτεύουσα Κίεβο, να περάσω λίγες μέρες στην περιφέρεια, 300 χιλιόμετρα μακριά, σε περιοχή όπου κυριαρχούσε το «δυτικόφρον» στοιχείο. Ήταν εμφανής και τότε, τουλάχιστον μεταξύ των πολιτικών παρατάξεων, η αντιπαράθεση μεταξύ «δυτικοφρόνων» και «ρωσοφρόνων».

    Στην πρωτεύουσα έβλεπε κανείς πλούτο, πανάκριβα αυτοκίνητα και καταστήματα, αν και ήταν εμφανές ότι ο πολύς κόσμος δεν είχε ξεπεράσει ακόμα τις αναστολές της σοβιετικής εποχής. Έντονη επίσης η παρουσία της Ορθοδοξίας – και μαζί της ελληνικής επίδρασης – με επιβλητικούς ναούς στο κέντρο της πρωτεύουσας και πολλούς πιστούς.

    Έξω όμως από την πρωτεύουσα τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά. Παραθέτω ένα απόσπασμα από τα όσα είχα γράψει τότε στη σχετική αναφορά μου:

    «Η ζωή στην επαρχία της Ουκρανίας είναι γενικώς δύσκολη. Αυτό είναι ορατό από τις υποδομές, την κατάσταση του οδικού δικτύου, την ενδυμασία και τον τρόπο διαβίωσης των αγροτών, τα δημόσια μέσα μεταφοράς κ.ά. Παρά το γεγονός ότι το κέντρο της πρωτεύουσας εντυπωσιάζει (πλην των δημόσιων μέσων μεταφοράς που βρίσκονται σε κατάσταση προχωρημένης παλαιότητας) η κατάσταση στην περιφέρεια είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Σε κάποιες μάλιστα κωμοπόλεις και χωριά είναι δεκαετίες πίσω.

    Στο χωριό όπου διαμείναμε δεν υπήρχε φωτισμός εκτός των οικιών. Υπήρχε απόλυτο σκοτάδι. Ως μέσα αγροτικών μεταφορών χρησιμοποιούνται ακόμη κάρα με άλογα. Ένα ή δύο καταστήματα με τα στοιχειώδη. Ένα κατάστημα στην κοντινή κωμόπολη, βρίσκεται τουλάχιστον τρεις δεκαετίες πίσω σε σχέση με τη Ελλάδα.

    Η παλαιότητα των υποδομών, και σε κάποιες περιπτώσεις η εγκατάλειψη, είναι εμφανής. Οδικό δίκτυο ασυντήρητο από ετών, παλαιές βιομηχανικές μονάδες εγκαταλελειμμένες, φορτηγά αυτοκίνητα και αγροτικά μηχανήματα της σοβιετικής εποχής εγκαταλελειμμένα, σχολικά και διοικητικά κτίρια που δίνουν την εντύπωση οικονομικής αδυναμίας για τη στοιχειώδη συντήρησή τους.

    Τα ανωτέρω έχουν σημαντική επίδραση στη ζωή των νέων ανθρώπων. Πράγματι, διαπιστώνει κανείς ότι δεν υπάρχει διέξοδος για απασχόληση αλλά και διασκέδαση για τους νέους. Κάποιες προσπάθειες τοπικών αρμοδίων για δημιουργία προϋποθέσεων διασκέδασης και άθλησης, κυρίως στα παλαιά και σχετικά ασυντήρητα κτίρια των πολιτιστικών κέντρων της σοβιετικής εποχής (έξω από τα οποία υπάρχει ακόμη η προτομή ή το άγαλμα του Λένιν) δεν φαίνεται να έχουν ιδιαίτερα αποτελέσματα.

    Ο πρόεδρος του χωριού που διαμείναμε, που μαζί με τους πέριξ αγροτικούς οικισμούς αριθμεί περί τους 3.000 κατοίκους, εξέφραζε την πικρία του για τη διαφθορά που υπάρχει στη χώρα, αλλά και το γεγονός ότι η κυβέρνηση φροντίζει την πρωτεύουσα και αδιαφορεί για την ύπαιθρο. Υπολογίζουν στη βοήθεια της ΕΕ αλλά είναι δύσπιστοι για τη χρησιμοποίηση των πόρων εξαιτίας της διαφθοράς. Πέραν αυτών οι κάτοικοι είναι πολύ φιλικοί και φιλόξενοι. Σε καμία απολύτως περίπτωση δεν βρεθήκαμε σε δύσκολη θέση, ούτε αντιμετωπίσαμε δυσπιστία ή άρνηση συνεργασίας.»

    Μετά την πτώση των κομμουνιστικών  καθεστώτων, η Ουκρανία συνέχιζε να ζει με έναν οιονεί διχασμό προσωπικότητας. Δεν γνώριζε στην ουσία (ή δεν είχε αποφασίσει) αν ανήκει στη Δύση ή την Ανατολή. Η Δύση –κατά βάση η ΕΕ- ήταν ελκυστική αλλά το δέσιμο με την Ανατολή –Ρωσία- δεν ήταν εύκολο να λυθεί.  Έμοιαζε με ενήλικα που πέρασε την εφηβική ηλικία υπό πίεση, χωρίς να προλάβει να κάνει την «επανάστασή» του. Και ξαφνικά ξέσπασε και έκανε την επανάσταση όταν τα πράγματα έφτασαν στο απροχώρητο (ή μήπως όταν το επέτρεψαν άλλοι;).

    Η προσπάθεια της ΕΕ και του ΝΑΤΟ να ολοκληρώσουν την προσέγγισή τους στον Εύξεινο Πόντο – ως συνέχεια της Βουλγαρίας και Ρουμανίας – συνάντησε την έντονη αντίδραση της Ρωσίας. Η τελευταία δεν θα ήταν δυνατόν να αφήσει να χαθεί αυτή η μεγάλη και πολλαπλώς σημαντική χώρα, από τη σφαίρα της δικής της επιρροής. Εκτός από τις ναυτικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις της στην χερσόνησο της Κριμαίας (που κατά βάση κατοικείται από ρωσική μειονότητα), το γεωπολιτικό βάρος της Ουκρανίας είναι τεράστιο και οποιαδήποτε μεταβολή θα οδηγούσε σε ανατροπές της ισορροπίας ισχύος στην περιοχή.

    Ειδικώς σε ότι αφορά στην Κριμαία, πρόκειται για μια αυτόνομη περιοχή, με δικό της κοινοβούλιο και Σύνταγμα, σε συμφωνία με τους νόμους της Ουκρανίας. Η πρωτεύουσα Συμφερούπολη βρίσκεται στο κέντρο της χερσονήσου, ο συνολικός πληθυσμός πλησιάζει τα δύο εκατομμύρια, η έκτασή της είναι περίπου το ένα πέμπτο της Ελλάδας και περίπου τριπλάσια της Κύπρου. Στην Σεβαστούπολη βρίσκεται η κύρια βάση του Ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, ενώ στο έδαφός της είναι εγκατεστημένες σημαντικές μονάδες χερσαίες και αεροπορικές.

    Το θέρος του 2008 στη Γεωργία, η Ρωσία έδειξε ότι δεν είναι διατεθειμένη να επιτρέψει την στρατηγική «περικύκλωσή της» από την Δύση. Στην περίπτωση της Ουκρανίας έδειξε το ίδιο με διαφορετικό τρόπο. Οι Ουκρανοί μετρούν τα θύματα και τις ζημιές τους, αλλά η κρίση δεν έχει ακόμα ξεπεραστεί. Αν δεν δοθούν ουσιαστικές λύσεις, τα προβλήματα θα παραμείνουν απλώς… για το επόμενο «ξέσπασμα».