10 Καθημερινές εκφράσεις που προέρχονται από την αρχαιότητα

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ   

10 Καθημερινές εκφράσεις που προέρχονται από την αρχαιότητα

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

 «ΠΥΡΟΒΟΛΗΤΗΣ» ΙΑΝ – ΦΕΒ – ΜΑΡ 2020 (τ.72)

Eπιμέλεια: Πέτρος Μαρκόπουλος Αντγος ε.α.

    Στον  καθημερινό  μας  λόγο  χρησιμοποιούμε  διαχρονικές  φράσεις  λαϊκής  σοφίας,  την  προέλευση

των οποίων οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε.

    Οι φράσεις αυτές κρύβουν μια μικρή ιστορία, με άγνωστους  σε  εμάς  πρωταγωνιστές,  η  οποία  αφενός έχει κάτι να μας διδάξει, και αφετέρου απεικονίζει  γλαφυρά  τον  τρόπο  ζωής  και  δράσης  των  ανθρώπων μίας άλλης εποχής. Στις περισσότερες των περιπτώσεων η  λαϊκή  αυτή  σοφία,  έχει  τις  ρίζες  της  στην  Αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο,  αποδεικνύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο  την  συνέχεια  του  Ελληνισμού,  εφόσον  τις  ίδιες φράσεις χρησιμοποιούμε και σήμερα. Οι άνθρωποι μπορεί να αλλάζουν ανάλογα με τις εποχές, ταυτόχρονα όμως,  εύκολα  διαπιστώνει  κανείς,  πως  στην  πραγματικότητα μοιραζόμαστε διαχρονικά τα ίδια πάθη, φόβους, ανησυχίες και ελπίδες.

ΧΤΥΠΑ  ΞΥΛΟ

    «Απτεσθαι  ξύλου»,  έλεγαν  οι  αρχαίοι  Έλληνες.  Λόγω της πεποίθησής τους πως στα δένδρα κατοικούσαν νύμφες  (Δρυάδες/Αμαδρυάδες)  χτύπαγαν  το  ξύλο  του κορμού των δένδρων για να επικαλεστούν την προστασία τους, καθώς οι νύμφες μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τις  ευχές  των  ανθρώπων.  Αυτή  η  συνήθεια  συνηθίζεται  ακόμα και σήμερα, όταν ακούμε κάτι το οποίο δεν θέλουμε να μας συμβεί.

ΙΔΟΥ  Η  ΡΟΔΟΣ,  ΙΔΟΥ  ΚΑΙ  ΤΟ  ΠΗΔΗΜΑ

    Η  παροιμιώδης  αυτή  έκφραση,  προέρχεται  από  τον μύθο του Αισώπου, «Ανήρ κομπαστής», και χρησιμοποιείται για  όσους  καυχιούνται  για  κάτι  και  το  υποστηρίζουν,  αλλά αδυνατούν να αποδείξουν τα λεγόμενά τους. Σύμφωνα με  τον  μύθο,  ένας  αθλητής  που  βρισκόταν  στην  Αθήνα καυχιόνταν συνέχεια ότι σε αγώνες στην Ρόδο είχε πραγματοποιήσει  ένα  τεράστιο  άλμα.  Καθώς  δεν  τον  πίστευε κανείς,  αυτός  έλεγε  στους  Αθηναίους  να  πάνε  στη  Ρόδο και  να  ρωτήσουν  τους  θεατές  των  αγώνων.  Τότε  ένας

Αθηναίος πήγε στο σκάμμα, και με το χέρι έγραψε πάνω στην  άμμο  τη  λέξη  «Ρόδος».  Κατόπιν  γύρισε  προς  τον καυχησιάρη  αθλητή  και  του  είπε:  «Αυτού  γαρ  και  Ρόδος και  πήδημα»,  το  οποίο  έχει  μείνει  ως  «ιδού  η  Ρόδος, ιδού  και  το  πήδημα».  Το  προφανές  νόημα  είναι  ότι  ο καθένας έχει οποτεδήποτε την δυνατότητα να αποδείξει τις δυνατότητές του και δεν χρειάζεται η επίκληση  μυθικών προγόνων, κατορθωμάτων κτλ.

ΜΗ  ΜΟΥ  ΤΟΥΣ  ΚΥΚΛΟΥΣ  ΤΑΡΑΤΤΕ

    Όταν  οι  Ρωμαίοι  κυρίευσαν  τις  Συρακούσες  το  212 π.Χ.,  μετά  από  τριετή  αντίσταση  των  Ελλήνων,  κάποιοι Ρωμαίοι  στρατιώτες  μπήκαν  στο  σπίτι  του  Αρχιμήδη, και τον βρήκαν να σχεδιάζει κύκλους στο έδαφος. Ο Αρχιμήδης τους παρακάλεσε να τον αφήσουν να τελειώσει τη λύση κάποιου σπουδαίου προβλήματος που τον απασχολούσε,  εξού  και  οι  κύκλοι  στο  έδαφος.  Για  αυτό  και τους  είπε  το  γνωστό  «μη  μου  τους  κύκλους  τάραττε».  Ο Ρωμαίος  στρατιώτης  όμως  δυστυχώς  και  τους  κύκλους

του  χάλασε,  και  τον  Αρχιμήδη  σκότωσε…!!!!  Η  φράση όμως έμεινε…

ΚΟΡΑΚΙΑΣΑ  ΑΠΟ  ΤΗ  ΔΙΨΑ

    Φράση που προέρχεται από ένα αρχαιοελληνικό μύθο. Σύμφωνα με αυτόν, σε κάποια μικρή ορεινή πόλη της Αρχαίας Ελλάδας, οι κάτοικοι αποφάσισαν κάποτε να κάνουν μια θυσία στον θεό Απόλλωνα. Το νερό όμως που θεωρούσαν ιερό και το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες, βρισκόταν ανάμεσα σε δύσβατα φαράγγια.  Έπρεπε λοιπόν, για αυτή τη σημαντική θυσία να στείλουν κάποιον σε αυτή τη δύσκολη κι ανηφορική διαδρομή, για να φέρει το «ιερό» νερό. Ξαφνικά, ακούστηκε μια φωνή από ένα δένδρο εκεί κοντά. Ήταν η φωνή ενός κόρακα ο οποίος προσφερόταν να αναλάβει το συγκεκριμένο εγχείρημα.

    Παρά την έκπληξη που ένιωσαν οι κάτοικοι ακούγοντας τη φωνή του κόρακα, αποφάσισαν να του αναθέσουν την αποστολή,  μιας  και  με  τα  φτερά  του  θα  έφτανε  γρήγορα και  εύκολα  στην  πηγή  που  έτρεχε  το  «ιερό»  αυτό  νερό.

    Έδωσαν  λοιπόν,  οι  άνθρωποι  στον  κόρακα  μια  μικρή υδρία, αυτός την άρπαξε με τα νύχια του και πέταξε στον ουρανό  με  κατεύθυνση  την  πηγή.  Ο  κόρακας  έφτασε γρήγορα στην πηγή. Πλάι της αντίκρισε μια συκιά γεμάτη σύκα,  και  λιχούδης  καθώς  ήταν  άρχισε  να  δοκιμάζει μερικά σύκα. Τα σύκα όμως ήταν άγουρα, και ο κόρακας αποφάσισε να περιμένει μέχρι να ωριμάσουν, ξεχνώντας όμως  την  αποστολή  που  είχε  αναλάβει  για  λογαριασμό των  ανθρώπων.  Περίμενε  τελικά  δύο  ολόκληρες  μέρες ώσπου τα σύκα ωρίμασαν.

    Έφαγε πολλά μέχρι που κάποια στιγμή θυμήθηκε τον πραγματικό  λόγο  για  τον  οποίο  είχε  έρθει  στην  πηγή.

    Άρχισε να σκέφτεται λοιπόν, πώς θα δικαιολογούσε την αργοπορία του στους κατοίκους της πόλης. Τελικά γέμισε με  νερό  τη  μικρή  υδρία,  άρπαξε  με  το  ράμφος  του  ένα μεγάλο  φίδι  το  οποίο  διέκρινε  να  κινείται  κοντά  στους  θάμνους και πέταξε για την πόλη. Όταν ο κόρακας έφτασε  στην  πόλη,  οι  κάτοικοι  θέλησαν  να  μάθουν  το λόγο για τον οποίο άργησε να επιστρέψει με το νερό από

την πηγή. Ο κόρακας αφού άφησε κάτω την υδρία και το φίδι, και ισχυρίστηκε ότι το συγκεκριμένο φίδι ρουφούσε το  νερό  από  την  πηγή,  με  αποτέλεσμα  αυτή  να  αρχίσει να ξεραίνεται.

    Έπειτα  τους  είπε  πως  όταν  το  φίδι  αποκοιμήθηκε, αυτός  γέμισε  την  υδρία  με  το  νερό  και  γράπωσε  και  το φίδι για να το παρουσιάσει στους κατοίκους. Οι άνθρωποι τον  πίστεψαν  και  σκότωσαν  το  φίδι  χτυπώντας  το  με πέτρες  και  ξύλα.  Όμως,  το  φίδι  αυτό  ήταν  του  θεού Απόλλωνα, και ο θεός του φωτός οργισμένος αποφάσισε να  τιμωρήσει  τον  κόρακα  για  το  ψέμα  του.  Έτσι  από εκείνη την ημέρα, κάθε φορά που ο κόρακας προσπαθούσε να  πιει  νερό  από  κάποια  πηγή,  αυτή  στέρευε.  Κράτησε πολύ  καιρό  το  μαρτύριο  αυτό  της  δίψας  του  κόρακα, μέχρι  που  ο  Απόλλωνας  τον  λυπήθηκε  και  τον  έκανε αστέρι  στον  ουρανό.  Από  τότε,  όταν  κάποιος  διψούσε πολύ,  έλεγε  τη  φράση  «  Κοράκιασα  από  τη  δίψα  ».  Και αυτή η φράση έχει παραμείνει ως τις μέρες μας.

Ο  ΚΛΕΨΑΣ  ΤΟΥ  ΚΛΕΨΑΝΤΟΣ

    Αρχαία  ελληνική  έκφραση,  (Αλωπεκίζειν  προς  ετέρα αλώπεκα).  Παροιμία  που  λεγόταν  για  τους  απατεώνες και μάλιστα σε περιπτώσεις που κάποιος εξ αυτών, επιχειρούσε να εξαπατήσει άλλον απατεώνα.

ΦΟΒΟΥ  ΤΟΥΣ  ΔΑΝΑΟΥΣ  ΚΑΙ  ΔΩΡΑ ΦΕΡΟΝΤΑΣ

    Φράση που χρησιμοποιείται για να υποδείξει δολιότητα.

    Κατά  την  διάρκεια  του  Τρωικού  πολέμου,  O  Λαοκόων ένας  από  τους  Τρώες  ιερείς  του  Θυμβραίου  Απόλλωνα, προειδοποίησε  τους  συμπατριώτες  του  Τρώες,  (μάταια) να  μη  δεχθούν  το  δώρο  που  πρόσφεραν  οι  Έλληνες  -οι Δαναοί-  στους  Τρώες,  όταν  υποτίθεται  ότι  αποφάσισαν να τερματίσουν την πολιορκία τους. To προκείμενο δώρο ήταν, εννοείται, ο Δούρειος ίππος. Δώρο που αποδείχθηκε θανάσιμο  και  καταστροφικό  για  τους  Τρώες,  και  την αγαπημένη τους πόλη, την Τροία.

ΚΑΒΑΛΗΣΕ  ΤΟ  ΚΑΛΑΜΙ

    Είναι μια έκφραση που προέρχεται από την αρχαία  Ελλάδα Οι Σπαρτιάτες το έλεγαν για να πειράξουν τον Αγησίλαο. Ο Αγησίλαος αγαπούσε πολύ τα παιδιά του και  όταν  ήταν  μικρά  έπαιζε  μαζί  τους,  καβαλώντας  σαν σε  άλογο,  ένα  καλάμι.  Κάποια  μέρα  όμως  τον  είδε  ένας φίλος του σε αυτή τη στάση και ο Αγησίλαος τον παρακάλεσε να μην πει τίποτα σε κανέναν. Αλλά εκείνος δεν  κράτησε  τον  λόγο  του  και  το  είπε  σε  άλλους,  για  να διαδοθεί  σιγά  –  σιγά  σε  όλους  και  να  φθάσει  στις  μέρες μας, με αλλαγμένη την ερμηνεία του (το λέμε όταν θέλουμε να πούμε για κάποιον ότι πήραν τα μυαλά του αέρα).

ΣΕ  ΤΡΩΕΙ  Η  ΜΥΤΗ  ΣΟΥ,  ΞΥΛΟ  ΘΑ  ΦΑΣ

    Στην  αρχαία  Ελλάδα  πίστευαν  πως  ο  «κνησμός»,  η φαγούρα,  δηλαδή,  του  σώματος,  ήταν  προειδοποίηση των Θεών. Πίστευαν πως όταν ένας άνθρωπος αισθανόταν φαγούρα  στα  πόδια  του,  θα  έφευγε  σε  ταξίδι.  Όταν  πάλι τον έτρωγε η αριστερή του παλάμη, θα έπαιρνε δώρα. Η πρόληψη  αυτή  έμεινε  ως  τα  χρόνια  μας.  «Με  τρώει  το χέρι μου χρήματα θα πάρω», συνηθίζουμε να λέμε όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι αρχαίοι όμως, θεωρούσαν γουρσουζιά,  όταν  αισθανόταν  φαγούρα  στην  πλάτη,  στο λαιμό, στα αφτιά και στη μύτη.

    Κάποτε για παράδειγμα, ο βασιλιάς της Σπάρτης Άγις, ενώ  έκανε  πολεμικό  συμβούλιο  με  τους  αρχηγούς  του, είδε  ξαφνικά  κάποιον  από  αυτούς  να  ξύνει  αφηρημένος το  αφτί  του.  Αμέσως  σηκώθηκε  πάνω  και  διέλυσε  το συμβούλιο.-  Θα  έχουμε  αποτυχία  οπωσδήποτε.  Οι  θεοί προειδοποήσαν τον Αρίσταρχο. Άς αναβάλουμε για αργότερα την εκστρατεία. Οι Σπαρτιάτες πίστευαν ακόμη ότι  τα  παιδιά  που  αισθάνονταν  φαγούρα  στη  μύτη  τους, θα  γινόντουσαν  κακοί  πολεμιστές.  Έτσι,  όταν  έβλεπαν  κανένα παιδί να ξύνει τη μύτη του, το τιμωρούσαν, για να μην  την  ξαναξύσει  άλλη  φορά.  Από  την  πρόληψη  αυτή βγήκε η φράση : «η μύτη σου σε τρώει,ξύλο θα φας».

ΠΡΑΣΣΕΙΝ  ΑΛΟΓΑ      

    Όταν κάποιος σε μία συζήτηση μας λεει πράγματα με τα  οποία  διαφωνούμε  ή  μας  ακούγονται  παράλογα,  συνηθίζουμε  να  λέμε:  «  Τί  είναι  αυτά  που  μου  λες;  Αυτά είναι αηδίες και πράσσειν άλογα».Το «πράσσειν άλογα» λοιπόν,  δεν  είναι  πράσινα  άλογα  όπως  πιστεύει  πολύς κόσμος, αλλά αρχαία ελληνική έκφραση. Προέρχεται εκ του  ενεργητικού  απαρέμφατου  του  ρήματος  «πράττω» ή/και  «πράσσω»  (τα  δύο  τ,  αντικαθίστανται  στα  αρχαία και από δύο σ), που είναι το «πράττειν» ή/και «πράσσειν» και  του  «άλογο»  που  είναι  ουσιαστικά  το  ουσιαστικό «λόγος»  που  σημαίνει  λογική  (σε  μία  από  τις  έννοιες του)  με  το  α  στερητικό  μπροστά.  Α-λογο  το  παράλογο, δηλαδή,Πράσσειν  άλογα,  το  να  κάνει  κανείς  παράλογα πράγματα.

ΚΑΛΛΙΟ ΑΡΓΑ ΠΑΡΑ ΠΟΤΕ

    Όταν ο Σωκράτης, σε  περασμένη  πια  ηλικία  αποφάσισε  να  μάθει  κιθάρα, τον  πείραξαν  οι  φίλοι  του,  λέγοντας  του:  «Γέρων  ών κίθαριν  μανθάνεις;…».  Κι  ο  Σωκράτης  τότε  απάντησε: «Κάλλιον οψιμαθής ή αμαθής (παραμένειν)».