ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΒΙΑ

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ ΦΙΛΩΝ

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΒΙΑ

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

Κωνσταντίνος Παπανικολάου

    Ίσως κανένα άλλο θέμα δεν έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη της κοινωνίας προς την Αστυνομία από ότι η χρήση δύναμης (βίας) από τους αστυνομικούς.

    Το διαδίκτυο, τα κοινωνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα βίντεο που από κάθε smartphone ανεβαίνουν στο διαδίκτυο και γίνονται viral, δημιουργούν ανησυχία και  μερικές φορές απέχθεια ή και απόρριψη καθώς εμφανίζουν εικόνες των αστυνομικών να ασκούν βία.

    Για αρκετούς λόγους, που δεν θα παρουσιαστούν εδώ, η συντριπτική πλειοψηφία των εικόνων που διακινούνται και αναπαράγονται, «καδράρουν» την επιθετικότητα – βιαιότητα των αστυνομικών και πυροδοτούν αρνητικές αντιδράσεις από πλευράς διαφωνούντων και αρνητικά συναισθήματα στον απλό κόσμο.

    Οδηγούν αυτούς που βλέπουν τα κάδρα και τα πλάνα στο να πιστεύουν ότι η συχνότητα της χρήσης αστυνομικής βίας είναι πολύ μεγαλύτερη από ότι στην πραγματικότητα και ότι οι αστυνομικοί στο κάδρο πρέπει να κολασθούν ποινικώς.

    Όταν κρίνεται η χρήση δύναμης για το αν είναι «λογική» και «δικαιολογημένη», αυτές οι εικόνες, σε συνδυασμό με την έλλειψη κοινής αντίληψης σχετικά με τους νόμους που αφορούν στη χρήση της δύναμης και τις διαδικασίες διερεύνησης, μπορεί να κάνει τους θεατές τέτοιων εικόνων να συμπεράνουν ότι το σύστημα είναι διεφθαρμένο.

    Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσω ότι το κοινό αίσθημα και η αντίληψη του πολίτη για την αποτελεσματικότητα της Αστυνομίας και την συμπεριφορά της δεν είναι οι καλύτερες.

    Δεν είναι γνωστά τα επιχειρησιακά πρωτόκολλα που διέπουν την σχέση Αστυνομίας – Πολίτη.

    Δεν είναι επιχειρησιακά έτοιμη η Αστυνομία να αναλάβει την αποτελεσματική εφαρμογή των καθηκόντων και την εκτέλεση των υποχρεώσεών της.

    Το υποτιθέμενο Κράτος Δικαίου και Πρόνοιας «στρέφει αλλού την κεφαλήν» σε ότι αφορά στην εκπαίδευση του Πολίτη, από την τρυφερή ακόμη ηλικία του, στα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις του.

    Και η στρέβλωση επιτείνεται με την πολυνομία για να συσκοτίσει ακόμη περισσότερο τα πράγματα.

    Σε αντίθεση με οποιονδήποτε άλλο δημόσιο υπάλληλο οι αστυνομικοί είναι διαφορετικοί, τουλάχιστον κατά έναν πολύ σημαντικό τρόπο. Είναι η μόνη τάξη κρατικών λειτουργών, οι οποίοι, χωρίς προηγούμενη δικαστική άδεια, επιτρέπεται να χρησιμοποιούν δύναμη  μέχρι και της θανατηφόρου συμπεριλαμβανομένης, εναντίων των μελών της Κοινωνίας που έχουν ορκιστεί να προστατεύουν.

Ως εκ τούτου είναι ζωτικής σημασίας:

Η συνεχής εκπαίδευση του προσωπικού της Αστυνομίας. Η σύμμετρη, αν όχι καθ΄ υπέρβαση, επάνδρωση της με προσωπικό. Η παροχή των αναγκαιούντων μέσων, του εξοπλισμού και των υποδομών.

Η δημιουργία μιας κοινής, σαφούς γλώσσας κατανόησης του πότε, η Αστυνομία μπορεί να χρησιμοποιήσει βία και τι συμβαίνει όταν αυτό γίνεται.

Η ανάπτυξη διαδικασιών έρευνας, ελέγχου και λογοδοσίας που να είναι όσο το δυνατόν γρήγορες και διαφανείς και να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες της Κοινωνίας.

Η λήψη των αναγκαίων μέτρων για την επιστημονική διερεύνηση και κατανόηση του φαινομένου αυτού και η ανάληψη κάθε δυνατής δράσης για την ελαχιστοποίηση.

Η απόλυτη αποδέσμευση της Αστυνομίας από εναγκαλισμούς πολιτικών ή άλλων σκοπιμοτήτων. Αν θέλουμε μια ανεξάρτητη Δικαιοσύνη, χρειαζόμαστε και μια ανεξάρτητη Αστυνομία.

    Αυτά στα καθ΄ ημάς και χωρίς την παραμικρή διάθεση για αφορισμούς ή στερεότυπα.

    Στις Η.Π.Α., με πολλά περισσότερα προβλήματα, έχουν γίνει αρκετά βήματα χωρίς πάντα τα βέλτιστα αποτελέσματα τουλάχιστον μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές. Ωστόσο, έχουν θέσει καλές βάσεις για την εξέλιξη του θεσμού της αστυνόμευσης όπως την επιθυμεί μια ευνομούμενη κοινωνία. Έρευνες και πρακτικές τους μπορούν να μας δείξουν μια δική μας πορεία για την συγκρότηση και λειτουργία μιας Δημοκρατικής και Ευνομούμενης Κοινωνίας.

    Όσα ακολουθούν αποτελούν μετάφραση στοιχείων από την κεντρική ιστοσελίδα του Ιδρύματος Αστυνομίας των Η.Π.Α. ([1])

    Την 22α Ιουλίου 1970 στις Η.Π.Α., δημιουργήθηκε από το Ίδρυμα Φορντ (Ford Foundation), το Εθνικό Ίδρυμα της Αστυνομίας (The National Police Foundation), με έδρα στην Ουάσιγκτον της Πολιτείας της Κολούμπια (Washington, DC).

    Πρόκειται για έναν ανεξάρτητο Εθνικό Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό, με στόχο την εξέλιξη της αστυνόμευσης μέσω της καινοτομίας και της επιστήμης και λειτουργεί με χρηματική υποστήριξη από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, τις Κυβερνήσεις των Πολιτειών και από ιδιώτες με χρηματοδοτήσεις και δωρεές.

    Είναι αφιερωμένος στην βελτίωση της Αστυνόμευσης. Έχει διεξάγει εκτεταμένη και βαθειά έρευνα στην συμπεριφορά της Αστυνομίας, στην πολιτική και στις διαδικασίες και εργάζεται για να μεταφέρει σε τοπικούς φορείς τις καλύτερες νέες πληροφορίες σχετικά με πρακτικές για την αποτελεσματική αντιμετώπιση μιας σειράς από σημαντικές επιχειρησιακές και διοικητικές ανησυχίες που αφορούν στην Αστυνόμευση.

    Ο στόχος του Ιδρύματος είναι η αποτελεσματική, μη βάναυση Αστυνόμευση που λειτουργεί εντός του πλαισίου των δημοκρατικών αρχών και των ύψιστων  ιδανικών του Έθνους. Μέχρι σήμερα το Ίδρυμα της Αστυνομίας έχει πραγματοποιήσει μερικές από τις πιο σημαντικές έρευνες από τις οποίες προέκυψαν εξαιρετικά αξιοπρόσεκτες και καθοριστικές μελέτες, όπως:

Το πείραμα της Προληπτικής Περιπολίας του Kansas City ([2])

Το πείραμα της Πεζή Περιπολίας του Newark ([3])

Το πείραμα της Επίδρασης του Μήκους και του Τύπου της Βάρδιας ([4])

    Το Ίδρυμα σήμερα διευθύνει επιστημονικά πειράματα που σχετίζονται με βασικές προκλήσεις στην αστυνόμευση και μεταφέρει την επιστημονική έρευνα στην πράξη, μέσω της κατάρτισης και τεχνικής βοήθειας σε υπηρεσίες επιβολής του νόμου σε όλες τις Η.Π.Α., τον Καναδά και το Μεξικό. Στους τομείς εστίασης του Ιδρύματος περιλαμβάνονται στρατηγικές μείωσης εγκληματικότητας, διαχείριση της αστυνόμευσης, απόδοση και λογοδοσία, τεχνολογική καινοτομία, η ασφάλεια και η ευεξία του προσωπικού που αστυνομεύει, και οι στρατηγικές και τα μοντέλα αστυνόμευσης.

    Το Ίδρυμα της Αστυνομίας έχει μια μακρά ιστορία στην υποστήριξη των στρατηγικών αστυνόμευσης που συνάδουν με τις αξίες αστυνόμευσης και την φιλοσοφία της Κοινωνίας.

    Το Ίδρυμα της Αστυνομίας έχει δημιουργήσει ένα πληροφοριακό γράφημα για την χρήση της δύναμης (βίας) προκειμένου να εκπαιδεύσει την Κοινωνία σχετικά με το πότε η Αστυνομία επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει δύναμη και πώς διερευνώνται αυτά τα περιστατικά. Με το γράφημα αυτό, ένα περίπλοκο ζήτημα γίνεται εύκολα κατανοητό και λειτουργεί αποθαρρυντικά για διάφορους λόγους.

    Η αστυνόμευση στις Η.Π.Α. στην πραγματικότητα, δεν είναι ένα σύστημα. Είναι μια συλλογή πενήντα (50) και πλέον διαφορετικών Ομοσπονδιακών Νόμων υπό την αιγίδα του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Η.Π.Α. και των αποφάσεών του που προσπαθούν να διευκρινίσουν το πότε η αστυνομία μπορεί να χρησιμοποιήσει δύναμη.

    Για να περιπλακούν τα πράγματα έτι παραπάνω, περισσότεροι από 17.000 ανεξάρτητοι οργανισμοί αστυνόμευσης στις Η.Π.Α., έχουν ο κάθε ένας τις δικές τους πολιτικές και διαδικασίες σχετικά με την διερεύνηση της χρήσης βίας από τους αστυνομικούς. Τέλος, οι πολιτιστικές, τοπικές και πολιτικές διαφορές και οι διαφορετικές προσεγγίσεις που η αστυνομία και η κάθε τοπική Κοινωνία έχουν, σχετικά με τη δικαιολογημένη χρήση της δύναμης, εμφανίζονται σε κάθε δημόσια συζήτηση με τους συζητούντες ιδιαίτερα φορτισμένους συναισθηματικά.

    Το Ίδρυμα της Αστυνομίας  ελπίζει ότι αυτό το γράφημα βοηθά εκ των προτέρων αυτές τις εκτεθείσες επιταγές, και χαιρετίζει κάθε εισήγηση βελτίωσης.

    Το γράφημα αυτό προορίζεται να παρέχει στον κάθε αναγνώστη μια ευρεία, υψηλού επιπέδου κατανόηση του πότε η χρήση αστυνομικής βίας προβάλλεται νόμιμα ως εύλογη και δικαιολογημένη και πώς γενικά διερευνώνται τα περιστατικά αυτά.

    Αναμφίβολα υπάρχουν τοπικές (διαπολιτειακές) διαφορές, αλλά αυτό το γράφημα, στο μέτρο του δυνατού, ακολουθεί τις «βέλτιστες πρακτικές», όπου αυτό είναι εφικτό.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΣ ΒΙΑΣ;

    Το μέσο εξαναγκασμού σε συμμόρφωση ή καταστολή αντίστασης σε μια εντολή αστυνομικού, προκειμένου να προστατευτεί η ζωή ή η περιουσία ή να συλληφθεί και προσαχθεί ένα πρόσωπο

    Η  αστυνομική βία μπορεί να είναι:

Λεκτική,

Φυσική,

Χημική,

Δυναμική,

Ηλεκτρονική,

Ένοπλη.

ΓΙΑΤΙ Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΒΙΑ;

Για να αποκτήσει τον έλεγχο καταστάσεως

Για την προστασία άλλων ή της ιδίας

Για την διενέργεια συλλήψεων

ΠΟΤΕ ΜΠΟΡΕΙ Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΙ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ ΒΙΑ

Για την προστασία των άλλων

Όταν το υποκείμενο αποτελεί σοβαρή απειλή κατά της ζωής ή και θανάτου

Για αυτοπροστασία

Όταν  ο αστυνομικός φοβάται ότι κινδυνεύει η σωματική του ακεραιότητα ή η ζωή του

ΠΟΤΕ Η ΑΣΚΟΥΜΕΝΗ ΒΙΑ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΝΟΜΙΜΗ Ή ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΜΕΝΗ;

Όταν τοπικός εισαγγελεύς ή δικαστής ή Δικαστικό Σώμα (ένορκοι) εκτιμά ότι η ασκηθείσα βία στο συμβάν ήταν «αντικειμενικά εύλογη» κατά το άρθρο 4 του Αμερικανικού Συντάγματος προκειμένου να επιβληθεί η συμμόρφωση

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ «ΕΥΛΟΓΟΥ»

Προσδιορίζεται από το Τί  «εύλογα» θα πράξει ο αστυνομικός σε ένα περιστατικό στο πλαίσιο της:

Εκπαίδευσης

Εμπειρίας

Συνθηκών

 «Εύλογη» άσκηση βίας:        Η Συνταγματικά κατοχυρωμένη

«Μη Εύλογη» άσκηση βίας:    Η παραβιάζουσα το Σύνταγμα

ΠΟΤΕ Η ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΑΣ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ Ή ΜΗ ΕΥΛΟΓΗ;

    Όταν ο αστυνομικός χρησιμοποιεί δύναμη μεγαλύτερη της αναγκαίας ή της ευλόγου προκειμένου να επιβάλλει την συμμόρφωση του υποκειμένου

    Το ότι ο αστυνομικός  μπορεί να χρησιμοποιήσει θανατηφόρο βία, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει και να το κάνει

ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΥΠΟΨΗ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ  ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΕΙ ΤΟ «ΕΥΛΟΓΟ»  ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΑΣ;

Η σοβαρότητα της συντελούμενης παρανομίας

Ο παρανομών αποτελεί άμεση απειλή για τους άλλους ή τον αστυνομικό

Ο παρανομών αντιστέκεται στην σύλληψη ή επιχειρεί να διαφύγει

Η ψυχική – πνευματική υγεία του παρανομούντα

Η διαθεσιμότητα τεχνικών και μέσων καταστολής μικρότερης ισχύος

Τα αντικειμενικά δεδομένα της αντιπαράθεσης

ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΕΝ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΥΠΟΨΗ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ  ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΕΙ ΤΟ «ΕΥΛΟΓΟ» ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΑΣ;

Δεδομένα άγνωστα κατά τον χρόνο του συμβάντος

Η πρόθεση ή το κίνητρο του Αστυνομικού

ΠΩΣ ΔΙΕΡΕΥΝΑΤΑΙ ΕΝΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ ΧΡΗΣΕΩΣ ΒΙΑΣ;

Εάν δεν υπήρξε σοβαρός τραυματισμός ή θάνατος:

Καταγράφεται το Συμβάν

Εξετάζεται το Συμβάν από την Προϊσταμένη Αρχή ή  Κλιμάκιο

Αποφασίζεται αν θα αρχειοθετηθεί και τηρηθεί για ενδεχόμενη Αστική Αγωγή από μη Κυβερνητικό Ενάγοντα ή θα αποσταλεί στις Εσωτερικές Υποθέσεις για περαιτέρω εξέταση – έρευνα

Αν κριθεί, από τις Εσωτερικές Υποθέσεις, ως Δικαιολογημένη / «Εύλογη» θα επιστραφεί για αρχειοθέτηση

Αν κριθεί, από τις Εσωτερικές Υποθέσεις, ως Μη Δικαιολογημένη / «Μη Εύλογη» θα συσταθεί αρμοδίως:

    η επανεκπαίδευση – αξιολόγηση  του/των ελεγχομένου/νων

    η αναθεώρηση της πολιτικής επεμβάσεων

    ο πειθαρχικός έλεγχος του/των ελεγχομένου/νων

    η ποινική δίωξη (ενδεχομένως) του/των ελεγχομένου/νων

Εάν υπήρξε σοβαρός τραυματισμός ή θάνατος:

Διατάσσεται Εσωτερική Έρευνα προκειμένου να διαπιστωθούν:

    αν εφαρμόστηκαν η Πολιτική και τα Πρωτόκολλα

    αν απαιτούνται Πειθαρχικές/Διορθωτικές πράξεις

    αν απαιτούνται Έλεγχος Πολιτικής και Εκπαίδευσης

Διατάσσεται Ποινική Έρευνα και αποστέλλεται στον Εισαγγελέα

    αν αποδειχθεί Δικαιολογημένη ή «Εύλογη», επιστρέφεται με εντολή αρχειοθέτησης και χωρίς άλλη παραπέρα ενέργεια

    αν αποδειχθεί Μη Δικαιολογημένη ή «Μη Εύλογη», διατάσσεται Ποινική Δίωξη και Δίκη

Εάν υπήρξε έστω και πιθανή Παραβίαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Επιλαμβάνεται της διερεύνησης το Υπουργείο Δικαιοσύνης ή η Πολιτειακή Εισαγγελία προκειμένου να αποφασιστεί αν θα διαταχθεί Δίωξη ή όχι.

Ακολουθεί Επιγραμματική (σε πινακίδα) και Διαγραμματική παρουσίαση των ανωτέρω.

---

([1])   https://www.policefoundation.org/general-resources/use-of-force-infographic/

([2])   https://www.policefoundation.org/publication/the-kansas-city-preventive-patrol-experiment/

([3])   https://www.policefoundation.org/publication/the-newark-foot-patrol-experiment/

([4])   https://www.policefoundation.org/publication/shift-length-experimen/