8.Πειράματα Αεροδιαστημικής Ιατρικής

ΜΑΖΕΜΕΝΑ ΑΠΟ ΔΩ ΚΙ ΑΠΟ ΚΕΙ

8.Πειράματα Αεροδιαστημικής Ιατρικής

Αντιπτέραρχος ε.α. Γρηγόριος Δημ. Νούσιας

    Το 1941, το πρόγραμμα σχεδιασμού και παραγωγής αεροσκαφών αναχαιτίσεως, για λογαριασμό της Γερμανικής Αεροπορίας, βρισκόταν σε προχωρημένο στάδιο. Το νέο στοιχείο της σχεδίασης σχετίζετο με την επιχειρησιακή δυνατότητα σε μεγάλα ύψη. Ναι, για την εξασφάλιση του ‘‘ζωτικού χώρου’’, το Ναζιστικό καθεστώς έκρινε ότι έπρεπε να έξασφαλίσει και  αεροπορική υπεροχή χωρίς περιορισμούς.

    Η Αεροπορική Ιατρική όμως υπολείπετο  της νέας αεροδιαστημικής τεχνολογίας. Χωρίς πειράματα πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη, ήτο αδύνατη η πιστοποίηση, κατά πόσον ο άνθρωπος ήτο ικανός να λειτουργήσει σε μεγάλα ύψη, κάτω από ποιές συνθήκες και ποιές ήταν οι πιθανότητες επιβίωσής του, σε περίπτωση από-συμπίεσης, ή πτώσεως με αλεξίπτωτο.  Ναι, το καθεστώς που βασίζετο στην υπεροχή τής φυλής, έπρεπε να κάνει και άλματα στην ανθρώπινη γνώση και τεχνολογική πρόοδο.

    Το ζήτημα τέθηκε υπόψη της μιάς Αρχής και παραπέμφθηκε γιά  τα δέοντα σε ένα υψηλών απαιτήσεων εκπαιδευτικό σεμινάριο, κάπου στο Μόναχο. Σε αυτό το σεμινάριο δήλωσε συμμετοχή και κάποιος ονόματι Sigmund Rascher, με την ιδιότητα του ιατρού της Luftwaffe. Υπέρμετρα φιλόδοξος και καιροσκόπος, έσπευσε αμέσως να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία. Οι προσωπικές, ιδιαίτερες σχέσεις της γυναίκας του με τον Himmler, του ενίσχυσαν την αλαζονική του αυταρέσκεια  και χωρίς αναστολές και αναβολές απηύθυνε, στον Αρχηγό των SS, σχετικό υπόμνημα, με το οποίο ζητούσε να του διατεθούν εκτοπισμένοι στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, για τις σχετικές δοκιμασίες. ‘‘Στα πειράματα αυτά, είναι αυτονόητο, ότι τα άτομα που θα συμμετάσχουν μπορεί να χάσουν τη ζωή τους’’, έλεγε στην αναφορά του. Τόσο απλά!  Και ακόμη, ότι ‘‘. . . θα βρίσκονται  πάντοτε στον απόλυτο επιστημονικό μου έλεγχο’’.  Όλη η δόξα δική του!

    Για λογαριασμό του Himmler απάντησε ο υπασπιστής του, παρακαλώ. Ο ίδιος έλειπε στο Όσλο. ‘‘Και φυσικά. . . ο Αρχηγός ευχαρίστως θα διέθετε τους απαραίτητους σε αριθμό εκτοπισμένους, για την διεξαγωγή των πειραμάτων’’. Πράγματι, τα πειράματα αποφασίστηκε να γίνουν στο Dachaou, υπό τον απόλυτο έλεγχο των SS. Η Luftwaffe, άμεσα ενδιαφερόμενη για τα αποτελέσματα, έσπευσε να συνδράμει τον νέο πειραματιστή, πλαισιώνοντάς τον με έναν πεπειραμένο ερευνητή, Dr Wolfgang Romberg,  και διαθέτοντάς τους  έναν κινητό θάλαμο ατμοσφαιρικής πιέσεως, ο οποίος μεταφέρθηκε στο Dachaou και τοποθετήθηκε δίπλα στο block 5, όπου διέμενε το  διατεθέν ‘‘πειραματικό υλικό’’. Τα πειράματα άρχισαν στα μέσα Φεβρουαρίου του 1942 και ολοκληρώθηκαν μετά από εκατό περίπου ημέρες.

    Μελετήθηκαν οι συνθήκες πτήσεως στα 70.000 πόδια. Ύψη τα οποία οριοθετούν το ατμοσφαιρικό ‘‘επέκεινα’’, θα λέγαμε! Πραγματοποιήθηκαν πάνω από διακόσια πειράματα, με τη συμμετοχή 15 εκτοπισμένων, για να ανιχνευθούν οι αντιδράσεις του ανθρώπου σε συνθήκες αποσυμπιέσεως, καθώς και σε συνθήκες παντελούς ελλείψεως συμπιέσεως καμπίνας. Αρκετοί, δεν άντεξαν τις δοκιμασίες. Συντάχθηκαν λεπτομερείς εκθέσεις, οι οποίες και φιλμοποιήθηκαν, υπογεγραμμένες  από τους δύο προαναφερθέντες, καθώς και από τον Διευθυντή της Αεροπορικής Ιατρικής του ερευνητικού κέντρου της Μεταφορικής Γερμανικής Αεροπορίας. Μεταξύ των άλλων αναφέρονται:

    ‘‘Σε πτώση με αλεξίπτωτο, η επιβίωση είναι πιθανή από το ύψος των 43.000΄ χωρίς τη χρήση συσκευής οξυγόνου.  Και από τα 60.000΄ με χρήση τέτοιας συσκευής. Η παγοποίηση βέβαια είναι ένα στοιχείο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη’’.

    ‘‘ Σε δοκιμές ελεύθερης πτώσης, η επιβίωση ήταν δυνατή από τα 70.000΄ με ή χωρίς οξυγόνο. Ένας αυτόματος μηχανισμός ανεώξεως του αλεξιπτώτου, σε ύψη που να  εξασφαλίζεται η ασφαλής προσγείωση του χειριστού, είναι απαραίτητος. Ο βρασμός του αίματος αρχίζει πάνω από τα 70.000΄. Σε περίπτωση πτώσεως της συμπιέσεως, θα πρέπει να χορηγηθεί οξυγόνο και το αεροσκάφος να εγκαταλειφθεί με εκτινασσόμενο κάθισμα. Βεβαίως, οι πιθανότητες  επιβίωσης και διάσωσης είναι πολύ αυξημένες, σε περιπτώσεις όπου η εγκατάλειψη του αεροσκάφους  δεν είναι αναγκαία μετά από μία απώλεια συμπιέσεως’’.    Σημειώνεται, ότι στην πορεία αυτών των δοκιμασιών ουδείς απεβίωσε ή υπέστη ανήκεστο βλάβη της υγείας του από έλλειψη οξυγόνου.  Η επιστήμη, θα έλεγε κανείς, προάγει τη γνώση στο χώρο της αποφασιστικής πράξης!

    Όμως, ο Rascher δεν ικανοποιείται με αυτά τα περιορισμένα αποτελέσματα και αποφασίζει να  προχωρήσει  αρκετά βήματα παραπέρα και μάλιστα χωρίς την παρουσία άλλων ερευνητών. Έπρεπε να ικανοποιηθεί η ματαιοδοξία του, δείχνοντας τα κτηνώδη του αισθήματα προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και το δικαίωμα του ατόμου στη ζωή. Χρησιμοποίησε τον θάλαμο χαμηλής πιέσεως για ακραίους πειραματισμούς, τα αποτελέσματα των οποίων κοινοποιούσε μόνον στον Himmler. Αυτή η προσωπική επικοινωνία με τον Αρχηγό των SS, ήταν επόμενο, τον αποχαλίνωσε. Η οίηση, εκτός φακέλου!  Από τις σχετικές αναφορές φαίνεται, ότι ο θάνατος του ‘‘πειραματόζωου’’ , σε πολλές των περιπτώσεων, ήταν προγραμματισμένος!  Οι τελικές δε έρευνες ελάμβαναν χώρα στο ανατομείο του στρατοπέδου, στα περιβόητα terminal experiments. Θυμίζω ότι βρισκόμαστε στο Dachaou.

    Στις 5 Απριλίου 1942, ο πειραματιστής γιατρός ανέφερε ότι το ανθρώπινο σώμα έχει πολύ μεγαλύτερη αντοχή από ότι  ενομίζετο  μέχρι τότε. Μετά από παρατεταμένη έκθεση σε ‘‘αραιή ατμόσφαιρα’’, θάνατος δεν επέρχεται πριν το ισοδύναμο ύψος των 35.000΄.  Σε δύο πειράματα που έγιναν σε αυτό το τεχνητό ύψος, η αναπνοή σταμάτησε μετά τα τριάντα λεπτά της ώρας και η δραστηριότητα της καρδιάς μετά από είκοσι, επί πλέον, λεπτά. Σε τρίτη περίπτωση πειραματισμού, όπου κλήθηκε και ο γιατρός του στρατοπέδου να παρακολουθήσει, , υποβλήθηκε στη δοκιμασία της επιβίωσης σε συνθήκες πλήρους ελλείψεως οξυγόνου, ένας 37χρονος Εβραίος, ευρισκόμενος σε πολύ καλή φυσική κατάσταση. Ο Rascher περιγράφει:

    ‘‘Η αναπνοή συνεχίστηκε για τριάντα λεπτά. Στο τέταρτο λεπτό, το άτομο άρχισε να ιδρώνει και το κεφάλι του να κινείται πέρα-δόθε. Στο πέμπτο λεπτό, σημειώθηκαν οι πρώτοι σπασμοί. Μεταξύ του έκτου και του δέκατου λεπτού, η αναπνοή επιταχύνθηκε και επήλθε απώλεια συνειδήσεως. Μετά το ενδέκατο λεπτό, ο ρυθμός της αναπνοής έπεσε στις τρείς ανάσες το λεπτό, έως ότου σταματήσει τελείως, με τη συμπλήρωση των τριάντα λεπτών . Αυτό συνοδεύτηκε από έντονη κυάνωση και αφρούς από το στόμα.’’ Και συνεχίζει η έκθεση. . . ‘‘Μετά από μισή ώρα, έγινε νεκροτομή. Όταν το περικάρδιο ανοίχθηκε, κίτρινο υγρό εκτινάχθηκε σε απόσταση ογδόντα εκατοστών’’. Περιγράφονται, επίσης, κατά τρόπο αποκρουστικό, η συμπεριφορά της καρδιάς για αρκετά δευτερόλεπτα, καθώς και η κατάσταση του μυαλού και του νωτιαίου μυελού. Παραλείπονται για ευνόητους λόγους.

    Ο Himmler εντυπωσιάστηκε με τις περιγραφές του Rascher και τα αποτελέσματα των ερευνών. Δεν περιμέναμε βεβαίως να τα απορρίψει  μετά βδελυγμίας. . ! Με επιστολή του δε, 18 Απριλίου 1942, ενθαρρύνει τον έμπιστο γιατρό  να συνεχίσει τα πειράματα, με την παρότρυνση, να προσπαθεί να επαναφέρει στη ζωή τα ‘‘πειραματόζωα’’. Αν πετύχαινε, ο ίδιος θα ανέστειλε την θανατική καταδίκη στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, σαν ένδειξη ευσπλαχνίας. Ο Rascher απάντησε αμέσως, ότι είχε ήδη επαναλάβει, με δική του πρωτοβουλία, το πείραμα αυτό τέσσερις φορές, πάντοτε με τα ίδια μοιραία αποτελέσματα. Κατάφερε να επαναφέρει στη ζωή μόνο το τελευταίο  ‘‘πειραματόζωο’’,  κάποιον Robert Wagner, αυξάνοντας βαθμιαία την ατμοσφαιρική πίεση. Αλλά, επειδή δεν είχε λάβει ακόμη την ευσπλαχνική οδηγία του Himmler, προχώρησε σε επανάληψη της δοκιμασίας, στην οποία ο άτυχος Wagner δεν επέζησε. Ήταν εκτοπισμένος στο Dachaou από το 1933.

    Ο Rasher δεν ήταν βέβαιος για το βάθος της ευσπλαχνίας του Himmler, και ζήτησε εξηγήσεις: ‘‘. . . Θα επιδειχθεί ευσπλαχνία και στους Πολωνούς και Ρώσους’’;  Την επομένη μέρα, πήρε απάντηση, ‘‘ . . .η οδηγία  του Αρχηγού δεν περιλαμβάνει τους Πολωνούς και Ρώσους’’. Έτσι, τα πειράματα αυτού του τύπου κόστισαν πολλά θύματα.

    Σε μακροσκελή αναφορά, 11 Μαΐου 1942, ο γιατρός περιγράφει στον Αρχηγό μια νέα ανακάλυψη, μετά από εικονικές πτώσεις με αλεξίπτωτο από τα 46.000΄ χωρίς οξυγόνο. ‘‘Ο «αεροπόρος» άγγιζε το έδαφος σε βαθειά ασυνειδησία και με βαριές   κλινικές βλάβες’’. Σε μιά προσπάθεια να αποδείξει, ότι οι συνέπειες αυτές ήσαν αποτέλεσμα αερο-εμβολής, διεξήγαγε τελειωτικά πειράματα σε δέκα Εβραίους, ‘‘επαγγελματίες εγκληματίες’’. Όταν τα ‘‘πειραματόζωα’’ είχαν μερικώς συνέλθει από τη δοκιμασία, αλλά σαφώς πριν επανέλθει η συνείδησή τους, τους βύθιζε ολόσωμα στο παγωμένο νερό. Ενώ ακόμη βρίσκονταν κάτω από το νερό, τα κρανία τους, ο θώρακάς τους και η κοιλιακή χώρα άνοιγαν. Πολλαπλοί εμβολισμοί απεδείχθη να έχουν συμβεί στον εγκέφαλο και την καρδιά, καθώς επίσης στο συκώτι και τα αιμοφόρα αγγεία του στομάχου.

    Ο Rascher συνέχισε τα πειράματά του για να αποδείξει κατά πόσο μία εμβολή θα μπορούσε να προληφθεί με χορήγηση μεγάλης δόσης οξυγόνου. Ανάγκασε, λοιπόν, τους φυλακισμένους να εισπνεύσουν καθαρό οξυγόνο για δυόμιση ώρες περίπου, πριν υποβληθούν στη δοκιμασία της αποσυμπίεσης, στο υποτιθέμενο ύψος των 66.000΄. Απεβίωσαν όλοι, μέσα σε πέντε λεπτά! Η νεκροψία απέδειξε τα ίδια αποτελέσματα των εμβολισμών, όπως και στα  προηγούμενα πειράματα. Λέγεται δε ότι κάποια Κυριακή, σε μυστική διαδικασία, είχε παρακολουθήσει κάποιο από τα εν λόγω πειράματα και ο ίδιος ο Himmler.

     Στη δίκη της Νυρεμβέργης κατατέθηκε, ότι στο  διάστημα των τριών και πλέον μηνών, οπότε έλαβαν χώρα αυτά τα ειδικά, αλλά και ειδεχθεί πειράματα, περίπου 80 εκτοπισμένοι έχασαν τη ζωή τους στον θάλαμο χαμηλής πιέσεως του Rasher. Kαι ήταν άνθρωποι, οι οποίοι δεν είχαν καταδικασθεί σε θάνατο.  Φαίνεται, ήταν καταδικασμένοι από τη μοίρα τους.

    Τον Ιούνιο του 1942, Rasher και Romberg  πήραν εντολή να εμφανιστούν ενώπιον του Himmler, στο ιδιωτικό του βαγόνι. Εκεί, ο τελευταίος, αφού τους επέδειξε τη χρυσή τιμητική διάκριση, για χειριστές αεροσκαφών, που είχε λάβει από τον Γκαίρινγκ, για την περίπτωση των πειραμάτων, και βραβεύοντας, με τη σειρά του, τους δύο πειραματιστές με τον σιδηρούν σταυρό, δευτέρας τάξεως, ο Himmler αποφάσισε να αφήσει ελεύθερους τέσσερις φυλακισμένους, οι οποίοι είχαν βοηθήσει στη διεξαγωγή των πειραμάτων. Τέτοια μεγαθυμία! Προφανώς και οι τέσσερις, κατά κάποιο τρόπο, έγιναν συνεργάτες των SS. Στις 11 Μαΐου 1942, το σχετικό φίλμ με τα αποτελέσματα των πειραμάτων προβλήθηκε στο υπουργείο του Γκαίρινγκ, σε σαράντα στρατιωτικούς γιατρούς και προσωπικό της Luftwaffe.

    Δεν γνωρίζομε αν τα αποτελέσματα των πειραματισμών του Rascher έχουν καταχωρισθεί στην επιστημονική βιβλιογραφία της αεροδιαστημικής ιατρικής και αν, έστω και ανώνυμα, γίνεται αναφορά σε αυτά, από τους ειδικούς, στα σχετικά σεμινάρια. Διερωτώμεθα, πόσο υπηρετήθηκε η Αεροπορική ιδέα από αυτές τις πρακτικές; Πάντως, δεν θα μπορούσαμε να αρνηθούμε, ότι πρόκειται για κεκτημένη γνώση, έστω  και αν αυτή προήλθε μέσω διαδικασιών και δοκιμασιών,  που συνιστούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

    Πρέπει να σημειωθεί, ότι ο Dr Rascher, ευπαρουσίαστος και πάντα με ευχάριστη διάθεση, λάτρης της μουσικής και ελκυστικός στο γυναικείο φύλλο,  αποκτούσε την απόλυτη εμπιστοσύνη των τρόφιμων του Dachaou, όσο και αν ακούγεται περίεργο. Ήταν, άλλωστε, αναγκαίο στοιχείο για τη ‘‘συνεργασία’’ που θα ακολουθούσε. Ακόμη, και όταν θα έφθαναν στα όρια της ασφυξίας, στον θάλαμο χαμηλής πιέσεως, ή θα άγγιζαν τα όρια της κατάψυξης, στα παγωμένα νερά, αυτοί, τα ‘‘πειραματόζωα’’, θα εξακολουθούσαν να περιγράφουν τα αισθήματά τους ακόμη και με νοήματα, όταν πια δεν θα  μπορούσαν να συνεχίσουν να μιλάνε. Έπρεπε οι δυστυχείς να πιστεύουν, ότι τα πειράματα ήσαν ασφαλή και να μην διακατέχονται από την παραμικρή υποψία, ότι έξω από τον πειραματικό θάλαμο ένα φορείο θα τους περίμενε να τους μεταφέρει στην ανατομική τράπεζα.

    Πίσω από τη μάσκα της ευγένειας και της εμπιστοσύνης, κρυβόταν η προσωπικότητα  της απόλυτης ανηθικότητας και του αχαλίνωτου χλευαστικού κυνισμού. Ο ιατρός της κτηνωδίας.  Όμως, ο ίδιος, όπως και η γυναίκα του, πολύ γρήγορα θα έχαναν την εμπιστοσύνη του Himmler, για  περίεργες περιπτώσεις απαγωγής βρεφών, παρουσιάζοντάς τα ως δικά τους, για να δείξουν ότι συμβάλλουν στην αύξηση του δημογραφικού της Άριας φυλής. Και αργότερα θα έχαναν και τη ζωή τους. Ο Rascher συνελήφθη και αφού έγινε τρόφιμος σε κάποια ναζιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως, κατέληξε στο κελί 73 στο Dachaou, όπου εκτελέστηκε με πυροβολισμό από μέλος των SS, κατ’ εντολήν του Himmler,  τρείς ημέρες πριν το στρατόπεδο ελευθερωθεί από Αμερικανικές δυνάμεις, στις 29 Απριλίου 1945, ημέρα Κυριακή. Η Νέμεσις . . . παρούσα!