Οκτώ λάθη, που μακάρι να μην είχα κάνει ως προπονητής

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

http://www.coachbasketball.gr
    Το 2002, δέχθηκα ένα τηλεφώνημα από τον Νίκο, έναν πρώην αθλητή που είχα προπονήσει στα σχολικά του χρόνια. Είχε πλέον αποφοιτήσει από τη σχολή του και έκανε την αίτησή του για την ιατρική σχολή.
    «Coach» είπε, «απλά ήθελα να ξέρεις ότι διαβάζω για τις εξετάσεις για την ιατρική κι είναι πάρα πολύ δύσκολο. Όμως κάθε φορά που θέλω να παρατήσω τα βιβλία μου ή που είμαι στο γυμναστήριο, σε σκέφτομαι να προπονείς την ομάδα μας. Σε φαντάζομαι να μας λες «Αυτό είναι το καλύτερο που μπορείς να κάνεις; Δε μπορείς να κάνεις ένα ακόμη; Δε μπορείς να το κάνεις καλύτερα;» κι έτσι συνεχίζω»
«Αλήθεια;» είπα «Το θυμάσαι ακόμα;»
    «Το σκέφτομαι κάθε μέρα» είπε «Τα λόγια σου κι η προπόνησή σου είχαν πραγματικά μια τεράστια επίδραση σ’ εμένα και σε πολλούς από τους συναθλητές μου, οπότε απλά ήθελα να πω ευχαριστώ»
    Δεν ήξερα τι να σκεφτώ. Ήμουν περήφανος, αλλά κυρίως, ήμουν φοβισμένος. Φοβόμουν επειδή για κάθε παιδί σαν τον Νίκο – έναν αθλητή με τον οποίο είχα εξαιρετική σχέση – μπορούσα να σκεφτώ και μερικούς που δεν βοήθησα ιδιαίτερα. Δεν ήμουν πάντα θετικός και σίγουρα ενδιαφερόμουν πολύ περισσότερο για τα αποτελέσματα απ’ ότι ενδιαφερόμουν για το πώς έκανα τους αθλητές μου να αισθάνονται. Άγγιξα πολλά παιδιά, αλλά ξέρω ότι άλλα παραιτήθηκαν από το άθλημα εξαιτίας μου και εξαιτίας του περιβάλλοντος που δημιούργησα. Ξέρω ότι κάποια κατέληξαν να μισούν ένα άθλημα που αρχικά αγαπούσαν εξαιτίας μου.
    Κανείς δε μου έμαθε να φέρομαι διαφορετικά και σίγουρα δε μου μίλησαν για το κομμάτι της σχέσης με τον αθλητή στην παραδοσιακή σχολή προπονητών. Δεν κατηγορώ κανέναν, απλά τόσα ήξερα, τόσα έκανα.
    Κάθε βδομάδα, δημοσιεύουμε στην ιστοσελίδα, στο facebook και στο twitter μας, μηνύματα να γίνουμε καλύτεροι προπονητές και καλύτεροι γονείς για τα παιδιά μας. Μιλάμε για το πώς πρέπει να βάζουμε τις ανάγκες, τις αξίες και τις προτεραιότητες των αθλητών μας πάνω απ’ όλα. Μιλάμε για το πώς θα κάνουμε το νεανικό αθλητισμό ένα περιβάλλον σεβασμού και εμπιστοσύνης κι όχι φόβου, και μιλάμε για το πώς θα εστιάσουμε στην ανάπτυξη του ατόμου και του αθλητή κι όχι απλά στο αποτέλεσμα του αγώνα ή της σεζόν.
    Κι όμως, για πάρα πολλά χρόνια δεν ήμουν αυτός ο προπονητής κι αυτό είναι κάτι που με τρώει κάθε μέρα.
    Ένα τηλεφώνημα άλλαξε τα πάντα για μένα. Χάρη σ’ αυτό το τηλεφώνημα, ο προπονητής που είμαι σήμερα δεν έχει καμία σχέση με αυτόν που ήμουν όταν ξεκίνησα να εργάζομαι πριν από δύο δεκαετίες. Μου έμαθε ότι η επιρροή ενός προπονητή δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Μου έμαθε την τεράστια επίδραση που έχουν τα λόγια κι οι πράξεις μας στα παιδιά. Κυρίως, μου έμαθε να ξέρω γιατί κάνω το κάθε τι που κάνω ως προπονητής.
    Σήμερα, θέλω να μοιραστώ μαζί σας οχτώ πράγματα που εύχομαι να είχα κάνει διαφορετικά. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε το παρελθόν αλλά μπορούμε να αλλάξουμε το μέλλον. Μοιράζομαι τα παρακάτω επειδή ξέρω ότι υπάρχουν κι άλλοι εκεί έξω που είναι όπως ήμουν και θέλω να ξέρουν ότι δεν είναι κακό να μην είσαι τέλειος, αρκεί να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και να μη φοβάσαι να αλλάξεις.
1. Εστίαζα στα αποτελέσματα (όχι στη διαδικασία της μάθησης).

    Η ανταγωνιστικότητά που είχα ως αθλητής διατηρήθηκε όταν ξεκίνησα να προπονώ. Τα αποτελέσματα ήταν σημαντικά. Πολύ σημαντικά! Έκρινα τα πάντα με βάση την ήττα ή τη νίκη, όχι με βάση την εμφάνιση ή τη βελτίωση που είχαν οι αθλητές μου. Όταν χάναμε, αμφισβητούσα την προσπάθεια, την αφοσίωση και τη συγκέντρωση των αθλητών μου. Όταν κερδίζαμε, τίποτε άλλο δεν είχε σημασία. Ήμουν πρόθυμος να θυσιάσω πολλά για τη νίκη, συμπεριλαμβανομένου τη σχέση μου με τους αθλητές, τον σεβασμό προς τους κριτές και τους διοργανωτές και την ακεραιότητα του αθλήματος. Αυτό δε βοηθούσε τους αθλητές μου. Αντί να εστιάζω στο αν κερδίσαμε θα έπρεπε να είχα επικεντρωθεί στο αν μάθαμε. Κάθε προπόνηση και κάθε αγώνας είναι μια ευκαιρία για μάθηση και πολλές φορές η μάθηση αυτή είναι πιο αποτελεσματική στην ήττα. Είναι μια ευκαιρία να επιτρέψουμε σε όλους να εξελιχθούν. Ο στόχος για κάθε νεαρό αθλητή θα έπρεπε να είναι να μάθει, μιας και έτσι αποκτά η νοοτροπία της ανάπτυξης και προετοιμάζεται για να κερδίσει αργότερα στη ζωή του, όταν θα έχει πολύ περισσότερη σημασία.
2. Εστίασα στη σοβαρότητα (κι όχι στην απόλαυση).

     «Εδώ κάνουμε πρωταθλητισμό, δεν παίζουμε! Εδώ φτιάχνουμε νικητές!» Πόσες φορές ήρθε στο μυαλό μου αυτή η σκέψη όταν ξεκίνησα να προπονώ; Πόσες φορές κοίταξα στον πάγκο και αντί για χαμογελαστούς, χαρούμενους νέους αθλητές, είδα σκυθρωπά, φοβισμένα παιδιά που δεν ήθελαν πια να προπονηθούν ή να αγωνισθούν επειδή φοβόντουσαν ότι θα χάσουν, θα επιπληχθούν ή θα καταλήξουν στον πάγκο; Υπερβολικά πολλές! Θα έπρεπε να είχα δώσει προτεραιότητα στην απόλαυση. Απόλαυση είναι η ευτυχία που νοιώθεις όταν προσπαθείς να γίνεις ο καλύτερος που μπορείς να γίνεις, και κάνει τους αθλητές ατρόμητους. Δεν είναι συνώνυμο της καλοπέρασης. Οι σπουδαίοι αθλητές δεν πρέπει να είναι συνέχει χαρωποί. Οι μαραθωνοδρόμοι θα σου πουν ότι ένας μαραθώνιος δεν είναι ακριβώς ευχάριστος, αλλά αυτοί τον απολαμβάνουν. Οι προπονητές μπορούν να εστιάσουν στην ευχαρίστηση που προσφέρει το άθλημα και να είναι ταυτόχρονα απαιτητικοί. Μπορούν να δημιουργήσουν περιβάλλοντα γεμάτα προκλήσεις και συναγωνισμό και ταυτόχρονα να ακούσουν τα παιδιά να λένε «αυτό ήταν τέλειο, πότε μπορώ να το ξανακάνω;». Μακάρι να το είχα μάθει νωρίτερα.
3. Προσπάθησα να εμπνεύσω μειώνοντας τους αθλητές (κι όχι έχοντας υψηλές απαιτήσεις από αυτούς).

    Προπονούσα χρησιμοποιώντας σαρκασμό και προσωπικές επιθέσεις. Νόμιζα ότι αν θυμώσουν αρκετά, θα γίνουν καλύτεροι. Αντί γι αυτό θα έπρεπε να είμαι απαιτητικός. Ένας απαιτητικός προπονητής περιμένει περισσότερα από τους αθλητές του, απ’ όσα περιμένουν οι ίδιοι από τον εαυτό τους. Λέει «Αυτό ήταν καλό, τώρα καν’ το καλύτερα». Φέρνει αποτελέσματα βοηθώντας τους αθλητές να βρουν το μεγαλείο που κρύβεται μέσα τους, αντί να πιστεύει ότι η πρόοδος έρχεται μέσα από την ταπείνωση. Οι απαιτητικοί προπονητές κάνουν τα μάτια των αθλητών τους να λάμπουν ενώ αυτοί που ειρωνεύονται απλά ρίχνουν λάδι στη φωτιά.
4. Πήρα τα εύσημα για τα καλά και κατηγόρησα άλλους για τα κακά (αντί να κάνω το αντίθετο).

    Ήμουν πολύ βιαστικός στο να κατηγορώ τους αθλητές μου για την κακή τους προσπάθεια, την κακή τους συγκέντρωση και την κακή τους εκτέλεση και σπάνια κοίταζα το δικό μου ρόλο στις ήττες τους. Έκρινα τον εαυτό μου με βάση τις προθέσεις μου και τους αθλητές μου με βάση τις πράξεις τους. Αντί γι αυτό, θα έπρεπε να τους είχα δώσει τα εύσημα για την επιτυχία και να είχα πάρει την ευθύνη για περισσότερες από τις αποτυχίες τους. Όταν λες στους αθλητές ότι μία νίκη τους ανήκει, επιστρέφουν αναζητώντας περισσότερες νίκες. Δουλεύουν σκληρότερα στην προπόνηση. Τα δίνουν όλα για σένα επειδή ξέρουν ότι τα δίνεις όλα γι αυτούς. Αντί να πεις «Κοιτάξτε τι κατάφερα», πες στους αθλητές σου «Κοίτα τι κατάφερες να γίνεις» και αντί να κατηγορείς τους αθλητές για τα λάθη τους, προσπάθησε να πάρεις ο ίδιος την περισσότερη ευθύνη. Όταν κατηγορείς έναν αθλητή για ένα λάθος, αυτός πιθανότατα θα κατηγορήσει έναν άλλον αθλητή και οι κατηγορίες θα συνεχιστούν χωρίς ποτέ κανείς να πάρει την ευθύνη. Αν όμως παραδεχτείς τα λάθη σου, οι αθλητές σου θα κάνουν το ίδιο.
5. Μίλαγα υπερβολικά (αντί να ακούω).

    Είχα αρκετά μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου και τη γνώση που νόμιζα ότι είχα και ήμουν σίγουρος ότι όσα περισσότερα δίδασκα στους αθλητές μου τόσο το καλύτερο. Ήμουν αυθεντία. Τους έδινα όλες τις απαντήσεις αντί να τους ρωτήσω «Πώς μπορώ να βελτιώσω τα πράγματα ώστε να παίξεις καλύτερα;» Ήμουν πολύ καλός στο να δίνω διαλέξεις ενώ στην πραγματικότητα, έπρεπε να μάθω να ακούω. Μερικές φορές οι πράξεις και οι λέξεις των παιδιών μας, μας λένε ότι χρειάζονται ένα ρεπό, ένα διάλειμμα ή ίσως και να τους σπρώξουμε λίγο περισσότερο. Μερικές φορές λένε ακριβώς τι χρειάζονται για να εμπνευστούν, αν απλά αφιερώσεις χρόνο στο να τους ακούσεις. Οι καλύτεροι προπονητές είναι άνθρωποι που ακούνε, που αλληλεπιδρούν και που μαθαίνουν από τους αθλητές τους όσα κι οι αθλητές τους μαθαίνουν από αυτούς. Έχασα πολλές ευκαιρίες να μάθω.
6. Φερόμουν σαν στρατηγός (κι όχι σαν δάσκαλος).

    Έλυνα κάθε πρόβλημα που υπήρχε στο γυμναστήριο. Έδινα συνεχείς οδηγίες. Έπαιρνα την ευθύνη από τα παιδιά και περιόριζα τη δημιουργικότητα τους, με στόχο να δω αποτελέσματα. Θα έρεπε να τους είχα καθοδηγήσει και όχι να τους δίνω πάντα έτοιμη την απάντηση και να είχα αποδεχτεί την αποτυχία ως ένα φυσικό μέρος της μάθησης. Οι καλύτεροι δάσκαλοι δε δίνουν πάντα την απάντηση. Λένε «Τι θα έκανες σε αυτή την κατάσταση» και «Που αλλού θα μπορούσες να είσαι τώρα».
7. Χρησιμοποιούσα το φόβο ως κίνητρο (και όχι την αγάπη).

    Αν και δε το συνειδητοποιούσα εκείνη τη στιγμή, προσπαθούσα να ηγηθώ και να παρακινήσω μέσω του φόβου. «Κάνε αυτό αλλιώς θα χάσεις τη θέση σου! Κάνε αυτό αλλιώς φεύγεις από την ομάδα! Το καλό που σου θέλω να κερδίσουμε αλλιώς θα το μετανιώσεις στην αυριανή προπόνηση!» Σίγουρα, αυτή η στρατηγική μπορεί να φέρει βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα αλλά δεν είναι ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο. Οι πιθανότητες που έχει να οδηγήσει σε ουσιαστική ανάπτυξη, συμμετοχή και απόλαυση του αθλήματος είναι από ελάχιστες έως ανύπαρκτες. Αντί γι αυτό, θα έπρεπε να είχα φερθεί όπως οι πιο επιτυχημένοι σημερινοί προπονητές και να είχα παρακινήσει τους αθλητές μου μέσα από την αγάπη και την προσωπική σχέση. Σκεφτείτε πώς θα αντιδρούσατε αν κάποιος απειλούσε το παιδί, το σύζυγό ή τα αδέρφια σας; Θα τους υπερασπιζόσασταν, ανεξάρτητα με το αν οι πιθανότητες είναι με το μέρος σας, επειδή τους αγαπάτε. Θα μπορούσε κάποιος να σας φοβίσει τόσο όσο να παλέψετε εξίσου σκληρά για κάποιον άλλον; Αποκλείεται! Τίποτα δεν είναι πιο δυνατό από ένα δεσμό αγάπησε και σεβασμού ανάμεσα σε αθλητές, γονείς και προπονητές που δουλεύουν μαζί. Καμία ομάδα δε θα παλέψει σκληρότερα από μια τέτοια ομάδα. Κανείς αθλητής δε θα προσπαθήσει σκληρότερα για έναν προπονητή απ’ ότι θα προσπαθήσει για τον προπονητή που αγαπάει.
8.Φερόμουν σαν να τα ξέρω όλα (αντί να είμαι μετριόφρων).

    Συνήθιζα να κάθομαι στο πίσω μέρος της τάξης στις παραδόσεις και να μην κάνω ποτέ ερωτήσεις για να δείξω ότι δεν είχα τίποτε άλλο να μάθω. Το πρόβλημά μου ήταν ότι εξίσωνα την ταπεινότητα και την περιέργεια με αδυναμία, όταν στην πραγματικότητα πρόκειται για δύναμη. Πολλοί προπονητές δε θα παραδεχτούν ποτέ ότι κάνουν λάθος, από φόβο ότι θα φανούν μαλθακοί. Πολλοί άνθρωποι σταματάν να μαθαίνουν καινούρια πράγματα από φόβο ότι αν παραδεχτούν ότι δεν τα ξέρουν όλα, θα φανούν αμόρφωτοι. Αντί να περάσω χρόνια παριστάνοντας ότι τα ξέρω όλα, έπρεπε να είμαι μετριόφρων, περίεργος και αφοσιωμένος στη διά βίου μάθηση. Κάθε εξαιρετικός προπονητής που έχω γνωρίσει ήταν ένας παθιασμένος μαθητής που ανακάλυπτε συνεχώς καινούρια πράγματα. Οι αθλητές θα σε συγχωρήσουν και θα είναι πολύ πιο πιθανόν να τα δώσουν όλα για σένα και για την ομάδα τους αν ξέρουν ότι είναι αποδεκτό να κάνεις λάθη, επειδή ακόμη κι ο προπονητής κάνει λάθη.
    Δηλώνω ένοχος για κάθε μία από τις οκτώ προαναφερθείσες κατηγορίες. Αλλά αυτό δεν είναι κακό επειδή πριν χρόνια είχα μια συζήτηση με τον Νίκο που μου άλλαξε τη ζωή. Δεν είμαι ο προπονητής που ήμουν.  Ούτε κατά διάνοια. Δεν είμαι τέλειος και δεν πρέπει να είμαι. Μερικές φορές δυσκολεύομαι να ρωτήσω «τι μάθαμε» όταν δεν πάμε καλά σε έναν αγώνα. Μερικές φορές δεν καταφέρνω να αναγνωρίσω τα λάθη μου, να ακούσω και να είμαι μετριόφρων. Όμως, όλα αυτά είναι αποδεκτά επειδή το ταξίδι μου δεν έχει τελειώσει.   Δεν πρέπει ποτέ να τελειώσει. Δε θέλω να έχω μια καριέρα σαράντα χρόνων όπου έχω ζήσει την ίδια σεζόν σαράντα φορές. Θέλω κάθε σεζόν που προπονώ να είναι καλύτερη από την προηγούμενη. Προσπαθώ να γίνομαι καλύτερος κάθε μέρα κι οι αθλητές μου το ξέρουν. Οι γονείς το ξέρουν. Κι ο ίδιος το ξέρω.
    Προπονητές, το χρωστάμε στα παιδιά να αξιολογήσουμε τις μεθόδους μας με ειλικρίνεια και αν χρειάζεται, να πατήσουμε το κουμπί της επανεκκίνησης, όπως έκανα εγώ. Βρείτε το κουράγιο να αλλάξετε, πάρτε την ευθύνη του ποιου είστε και του τι κάνετε. Κάντε τη διαφορά. Γίνετε καλύτεροι!