1.Πού χάθηκαν τα… ίχνη του Μ. Αλεξάνδρου
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ
H ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου υπήρξε περιπετειώδης. Το ίδιο ο θάνατός του στη Βαβυλώνα, το 323 π.Χ., και κυρίως η ταφή του.
Κατά τον Κούρτιο, ο Πτολεμαίος μετέφερε τη μούμια του Αλεξάνδρου πρώτα στη Μέμφιδα και μετά στην Αλεξάνδρεια. Το μαυσωλείο έγινε γνωστό ως «Σώμα» ή «Σήμα»
Η ανεύρεση του τάφου αποτελεί σήμερα όνειρο ζωής πολλών αρχαιολόγων και ακόμα περισσότερων Ελλήνων. Ισως γι’ αυτό οι δεύτεροι, με κάθε νύξη γύρω από το όνομά του, πανηγυρίζουν πιστεύοντας πως εντοπίστηκε.
Το 321 π.Χ., σχεδόν δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ο Αρριδαίος ολοκλήρωσε την κατασκευή της αρμάμαξας που θα μετέφερε τη σορό από τη Βαβυλώνα στο μαντείο του Αμμωνα, όπως ήταν η επιθυμία του. Η σαρκοφάγος ήταν από σφυρήλατο χρυσό, τη γέμισαν με αρώματα, για να συντηρείται η μούμια, και τη σφράγισαν με εφαρμοστό χρυσό κάλυμμα.
Η φήμη της προπορευόταν και πολλοί κάτοικοι από τις πόλεις όπου πλησίαζε έτρεχαν να θαυμάσουν τη λαμπρή και πανάκριβη κατασκευή. Κατά τον Διόδωρο, όταν η πομπή έφτασε στα σύνορα της Συρίας με την Αίγυπτο, ο Πτολεμαίος, επικεφαλής στρατιωτικής δύναμης, μετέφερε με τιμές την αρμάμαξα στην Αλεξάνδρεια.
Το 321 π.Χ., σχεδόν δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ο Αρριδαίος ολοκλήρωσε την κατασκευή της αρμάμαξας που θα μετέφερε τη σορό από τη Βαβυλώνα στο μαντείο του Αμμωνα, όπως ήταν η επιθυμία του. Η σαρκοφάγος ήταν από σφυρήλατο χρυσό, τη γέμισαν με αρώματα, για να συντηρείται η μούμια, και τη σφράγισαν με εφαρμοστό χρυσό κάλυμμα.
Η φήμη της προπορευόταν και πολλοί κάτοικοι από τις πόλεις όπου πλησίαζε έτρεχαν να θαυμάσουν τη λαμπρή και πανάκριβη κατασκευή. Κατά τον Διόδωρο, όταν η πομπή έφτασε στα σύνορα της Συρίας με την Αίγυπτο, ο Πτολεμαίος, επικεφαλής στρατιωτικής δύναμης, μετέφερε με τιμές την αρμάμαξα στην Αλεξάνδρεια.
Οι υποθέσεις ότι ο τάφος του Μ. Αλεξάνδρου ίσως ήταν στη Σίβα ή στον Αγιο Μάρκο της Βενετίας δεν αποδείχτηκαν βάσιμες, ενώ παρακινδυνευμένη χαρακτηρίζει η αρχαιολόγος Αικ. Περιστέρη την ταύτιση με τα ευρήματα στην Αμφίπολη
Εκεί έχτισε τέμενος αντάξιο του Αλεξάνδρου, τον ενταφίασε και διοργάνωσε θυσίες και αγώνες αρμόζοντες σε ήρωα. Κατά τον Κούρτιο, ο Πτολεμαίος μετέφερε τη μούμια του Αλεξάνδρου πρώτα στη Μέμφιδα και μετά στην Αλεξάνδρεια. Το μεγαλοπρεπές μαυσωλείο έγινε γνωστό ως «Σώμα» ή «Σήμα».
Βενετία και Ουζμπεκιστάν
Ετσι καταρρίπτεται η ιδέα ότι ο τάφος ίσως ήταν στη Σίβα. Ο,τι κι αν ήταν, το μνημείο που ανέσκαψε εκεί η κ. Σουβαλτζή δεν έπεισε το υπουργείο Πολιτισμού και τους εδικούς που είχαν μεταβεί για αυτοψία.
Βενετία και Ουζμπεκιστάν
Ετσι καταρρίπτεται η ιδέα ότι ο τάφος ίσως ήταν στη Σίβα. Ο,τι κι αν ήταν, το μνημείο που ανέσκαψε εκεί η κ. Σουβαλτζή δεν έπεισε το υπουργείο Πολιτισμού και τους εδικούς που είχαν μεταβεί για αυτοψία.
Ο διευθυντής αρχαιοτήτων Γ. Τζεδάκις, ο επιγραφολόγος Χαράλαμπος Κριτζάς και η ειδική στους μακεδονικούς τάφους Μαρία Τσιμπίδου – Αυλωνίτου ομόφωνα είχαν πει στον γενικό γραμματέα, Γιώργο Θωμά, ότι επρόκειτο για μνημείο πολύ μεταγενέστερο, που δεν είχε σχέση με τον Μέγα Αλέξανδρο.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι για να μην καταστραφεί από τους χριστιανούς η σορός μαζί με τον τάφο, φυγαδεύτηκαν στη Βενετία και σήμερα βρίσκονται στον ναό που δεσπόζει στην ομώνυμη πλατεία της Πόλης των Δόγηδων, ως σκήνωμα του Αγίου Μάρκου. Κάτι αναληθές, καθώς ο ναός και το σκήνωμα είχαν καεί πριν από μερικούς αιώνες. Ετσι, ακόμη κι αν ήταν (κάτι που πρέπει να τοποθετηθεί στο πλαίσιο του θρύλου), δεν είναι πια.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι για να μην καταστραφεί από τους χριστιανούς η σορός μαζί με τον τάφο, φυγαδεύτηκαν στη Βενετία και σήμερα βρίσκονται στον ναό που δεσπόζει στην ομώνυμη πλατεία της Πόλης των Δόγηδων, ως σκήνωμα του Αγίου Μάρκου. Κάτι αναληθές, καθώς ο ναός και το σκήνωμα είχαν καεί πριν από μερικούς αιώνες. Ετσι, ακόμη κι αν ήταν (κάτι που πρέπει να τοποθετηθεί στο πλαίσιο του θρύλου), δεν είναι πια.
Και στο Ουζμπεκιστάν όμως υποστηρίζουν ότι «ανακάλυψαν» τον τάφο κάτω από ένα στέγαστρο, στο χωριό Ισκεντέρ Ζουλκερνάι. Τέλος, σε ένα σπήλαιο στο τουριστικό θέρετρο Μπρουμ της Αυστραλίας λέγεται ότι σε σπηλιά βρίσκεται ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και ομογενείς έστειλαν επιστολή στη Σκότλαντ Γιαρντ ώστε να ερευνηθεί το σημείο. Τώρα πώς έφτασε εκεί, ουδείς είναι σε θέση να πει.Δεν έφτασαν στην «καρδιά» της Αμφίπολης Το Διαδίκτυο έχει πάρει φωτιά με την ανασκαφή στην Αμφίπολη Σερρών. Η αρχαιολόγος Αικατερίνη Περιστέρη και οι συνεργάτες της σκάβουν έναν μεγάλο περίβολο που μπορεί να ανήκει σε συστάδα τάφων, σε κενοτάφιο ή σε μνημείο της πόλης, κατά τον 4ο αιώνα π.Χ.
Οι ανασκαφές επαναλαμβάνονται σε λίγες μέρες, είναι ωστόσο άγνωστο αν θα φτάσουν στην «καρδιά» του μνημείου. Ισως λόγω του μεγέθους να χρειαστεί πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Μόνο τότε όμως θα γίνει δυνατή η εξαγωγή συμπερασμάτων.
Προς το παρόν, αρχαιολόγοι που γνωρίζουν άριστα τη Μακεδονία συνηγορούν στο ότι το μνημείο είναι σημαντικό, αλλά δεν βρίσκουν τον λόγο και τον τρόπο που μπορεί να σχετίζεται με τον Αλέξανδρο. Η εξαφάνιση του «σώματος» οκτώ αιώνες μετά, εν μέσω χριστιανισμού και ταραχών, καθιστά απίθανη τη μεταφορά στη Μακεδονία.
ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ «ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ»
Το μυστικό που κρύβει το «Σήμα»
Οι αρχαίες πηγές έχουν επανειλημμένες καταγραφές για τον τάφο του Αλέξανδρου μέσα από έργα ιστορικών, γεωγράφων, χρονικογράφων και περιηγητών. Ολες τον τοποθετούν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης υπήρξε μάλιστα και αυτόπτης. Επισκέφτηκε την Αλεξάνδρεια το 60 μ.Χ. και μας δίνει εξαιρετική περιγραφή του μνημείου.
Ανάμεσα στους επιφανείς επισκέπτες του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν: Ο Iούλιος Καίσαρας το 45 π.Χ., σύμφωνα με μαρτυρίες του Σουετόνιου και του Λουκιανού, ο οποίος έσπασε ένα κομμάτι της μύτης του νεκρού όταν πήγε, γεμάτος συγκίνηση, να τον αγγίξει. (Δίων Κάσσιος, 51,16).
Ο Αύγουστος, μετά τη νίκη του κατά του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στο Ακτιο το 31 π.Χ. και την κατάκτηση της Αλεξάνδρειας το 30 π.Χ., προσέφερε ένα στεφάνι στον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οταν οι οδηγοί του προσφέρθηκαν να τον πάνε και στους τάφους της Πτολεμαϊκής Δυναστείας, ο Αύγουστος τους απάντησε: «Ηρθα να δω έναν βασιλιά και όχι νεκρούς».
Ο Καλιγούλας επισκέφτηκε το «Σήμα» και… έκλεψε την πανοπλία του Αλεξάνδρου! Ο Καρακάλλας (215 μ.Χ.) του αφιέρωσε το ιμάτιο, το δαχτυλίδι, τη ζώνη του κ.ά. (τα αφιερώματα, από πολύτιμα μέταλλα και ίσως λίθους, κι από πολύτιμα υφάσματα, πιθανόν πορφυρά και χρυσοποίκιλτα, είχαν τεράστια αξία).
Ο Κάσσιος αναφέρει ότι ο αυτοκράτωρ Σεβήρος (το 306 μ.Χ.), αφού έλαβε βιβλία μυστηριώδη από πολλούς ναούς πανταχόθεν, διέταξε να τα εναποθέσουν εντός του τάφου, απαγορεύοντας του λοιπού τις επισκέψεις.
Δεν ήταν όμως όλοι οι επισκέπτες του τάφου φιλόφρονες. Ενας Πτολεμαίος, ο επονομαζόμενος Παρείσακτος ή Κόκκης (107-68 π.Χ.), είχε αντικαταστήσει το χρυσό φέρετρο με γυάλινο, ενώ, σύμφωνα με άλλες πληροφορίες, η Κλεοπάτρα Ζ’ η Φιλοπάτωρ λεηλάτησε τον τάφο του Αλεξάνδρου σε στιγμές οικονομικής ανάγκης.
Οι ντόπιοι έδειχναν στους επισκέπτες στην Αλεξάνδρεια τον τάφο μέχρι το 391 μ.Χ., οπότε το μαινόμενο πλήθος των χριστιανών, υπό τον πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο, ισοπέδωσε το Σεράπειον, το Μουσείο και τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας… Από και πέρα, χάνονται πια τα ίχνη του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. (Ευνάπιος, «Βίοι φιλοσόφων και σοφιστών»).
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος λίγο αργότερα διερωτάται, όχι χωρίς έπαρση: «Πού γάρ, ειπέ μοι, τό Σήμα Αλεξάνδρου;».
Σήμερα στην Αλεξάνδρεια σκάβει στους πρώην βασιλικούς κήπους η αρχαιολόγος Πέπη Λημναίου – Παπακώστα, η οποία έχει εντοπίσει άγαλμα του Αλεξάνδρου. Προηγήθηκαν άκαρπες έρευνες για την ανακάλυψη του τάφου από έναν σπουδαίο Γάλλο αρχαιολόγο, τον Ζαν Ιβ Αμπερέρ.
Οι ανασκαφές επαναλαμβάνονται σε λίγες μέρες, είναι ωστόσο άγνωστο αν θα φτάσουν στην «καρδιά» του μνημείου. Ισως λόγω του μεγέθους να χρειαστεί πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Μόνο τότε όμως θα γίνει δυνατή η εξαγωγή συμπερασμάτων.
Προς το παρόν, αρχαιολόγοι που γνωρίζουν άριστα τη Μακεδονία συνηγορούν στο ότι το μνημείο είναι σημαντικό, αλλά δεν βρίσκουν τον λόγο και τον τρόπο που μπορεί να σχετίζεται με τον Αλέξανδρο. Η εξαφάνιση του «σώματος» οκτώ αιώνες μετά, εν μέσω χριστιανισμού και ταραχών, καθιστά απίθανη τη μεταφορά στη Μακεδονία.
ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ «ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ»
Το μυστικό που κρύβει το «Σήμα»
Οι αρχαίες πηγές έχουν επανειλημμένες καταγραφές για τον τάφο του Αλέξανδρου μέσα από έργα ιστορικών, γεωγράφων, χρονικογράφων και περιηγητών. Ολες τον τοποθετούν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης υπήρξε μάλιστα και αυτόπτης. Επισκέφτηκε την Αλεξάνδρεια το 60 μ.Χ. και μας δίνει εξαιρετική περιγραφή του μνημείου.
Ανάμεσα στους επιφανείς επισκέπτες του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν: Ο Iούλιος Καίσαρας το 45 π.Χ., σύμφωνα με μαρτυρίες του Σουετόνιου και του Λουκιανού, ο οποίος έσπασε ένα κομμάτι της μύτης του νεκρού όταν πήγε, γεμάτος συγκίνηση, να τον αγγίξει. (Δίων Κάσσιος, 51,16).
Ο Αύγουστος, μετά τη νίκη του κατά του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στο Ακτιο το 31 π.Χ. και την κατάκτηση της Αλεξάνδρειας το 30 π.Χ., προσέφερε ένα στεφάνι στον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οταν οι οδηγοί του προσφέρθηκαν να τον πάνε και στους τάφους της Πτολεμαϊκής Δυναστείας, ο Αύγουστος τους απάντησε: «Ηρθα να δω έναν βασιλιά και όχι νεκρούς».
Ο Καλιγούλας επισκέφτηκε το «Σήμα» και… έκλεψε την πανοπλία του Αλεξάνδρου! Ο Καρακάλλας (215 μ.Χ.) του αφιέρωσε το ιμάτιο, το δαχτυλίδι, τη ζώνη του κ.ά. (τα αφιερώματα, από πολύτιμα μέταλλα και ίσως λίθους, κι από πολύτιμα υφάσματα, πιθανόν πορφυρά και χρυσοποίκιλτα, είχαν τεράστια αξία).
Ο Κάσσιος αναφέρει ότι ο αυτοκράτωρ Σεβήρος (το 306 μ.Χ.), αφού έλαβε βιβλία μυστηριώδη από πολλούς ναούς πανταχόθεν, διέταξε να τα εναποθέσουν εντός του τάφου, απαγορεύοντας του λοιπού τις επισκέψεις.
Δεν ήταν όμως όλοι οι επισκέπτες του τάφου φιλόφρονες. Ενας Πτολεμαίος, ο επονομαζόμενος Παρείσακτος ή Κόκκης (107-68 π.Χ.), είχε αντικαταστήσει το χρυσό φέρετρο με γυάλινο, ενώ, σύμφωνα με άλλες πληροφορίες, η Κλεοπάτρα Ζ’ η Φιλοπάτωρ λεηλάτησε τον τάφο του Αλεξάνδρου σε στιγμές οικονομικής ανάγκης.
Οι ντόπιοι έδειχναν στους επισκέπτες στην Αλεξάνδρεια τον τάφο μέχρι το 391 μ.Χ., οπότε το μαινόμενο πλήθος των χριστιανών, υπό τον πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο, ισοπέδωσε το Σεράπειον, το Μουσείο και τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας… Από και πέρα, χάνονται πια τα ίχνη του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. (Ευνάπιος, «Βίοι φιλοσόφων και σοφιστών»).
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος λίγο αργότερα διερωτάται, όχι χωρίς έπαρση: «Πού γάρ, ειπέ μοι, τό Σήμα Αλεξάνδρου;».
Σήμερα στην Αλεξάνδρεια σκάβει στους πρώην βασιλικούς κήπους η αρχαιολόγος Πέπη Λημναίου – Παπακώστα, η οποία έχει εντοπίσει άγαλμα του Αλεξάνδρου. Προηγήθηκαν άκαρπες έρευνες για την ανακάλυψη του τάφου από έναν σπουδαίο Γάλλο αρχαιολόγο, τον Ζαν Ιβ Αμπερέρ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου