Όταν το Πολυτεχνείο ήταν… εξοχικό κέντρο για τους Βαυαρούς

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Όταν το Πολυτεχνείο ήταν… εξοχικό κέντρο για τους Βαυαρούς

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

https://www.taathinaika.gr/

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

    Η λέξη «παυσίλυπος» είναι από τις ωραιότερες της ελληνικής γλώσσας. Μας έρχεται από την αρχαιότητα και σημαίνει αυτόν που παύει τη λύπη, που περιορίζει τη στεναχώρια. Την είχε χρησιμοποιήσει ο Ευριπίδης στις Βάκχες του, ενώ υπήρχε και το Παυσίλυπον, έπαυλη στη Νεάπολη της Ιταλίας. Στη νεότερη ιστορία μας όμως, το Παυσίλυπον υπήρξε τοπωνύμιο τμήματος της περιοχής στην οποία ανεγέρθηκε το Πολυτεχνείο των Αθηνών! Για να βρούμε όμως πως προέκυψε το τοπωνύμιο, πρέπει να ανατρέξουμε στην Αθήνα την εποχή που αποχώρησαν επιτέλους οι Τούρκοι, δηλαδή στο 1833.

    Τότε ένας ζεύγος Ιταλών, οι Καζάλι, είχαν την αποκλειστικότητα και το μόνον ξενοδοχείο της πόλης, το οποίο βρισκόταν στην οδό Ερμού, μεταξύ Αθηνάς και Αιόλου. Εκείνος Ιταλός λοχαγός την εποχή του Ναπολέοντος και εκείνη Βιεννέζα. Κύριο χαρακτηριστικό τους ότι ήταν μονόφθαλμοι∙ εκείνος είχε μόνον το αριστερό μάτι και εκείνη μόνον το δεξί. Έκαναν χρυσές δουλειές και εκμεταλλεύονταν το μονοπώλιό τους. Μέχρι που δυσαρέστησαν τους Βαυαρούς αξιωματικούς της Φρουράς, οι οποίοι αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα δικό τους ξενοδοχείο για να διαμένουν και να τρέφονται. Η ιδέα έπιασε τόπο και βρέθηκε και το ζεύγος που θα αναλάμβανε να λειτουργήσει το ξενοδοχείο.

    Ήταν ένα ζεύγος Γερμανών, οι Άρτμαν, που είχαν βρεθεί ναυαγοί στον Πειραιά και έτυχαν

περίθαλψης.  Ακολούθησε έρανος, ο οποίος προφανώς απέδωσε το απαραίτητο ποσό και ταμίας ορίσθηκε ο Νέζερ. Επ’ ονόματί του αγοράστηκε από Τούρκο ιδιοκτήτη που αποχωρούσε και ομοθρήσκους του, ένα μικρό και εγκαταλελειμμένο αμπέλι στην οδό Πατησίων, αντί 65 ισπανικών τάλιρων. Συντάχθηκαν και τα σχετικά συμβόλαια στο μόνο συμβολαιογραφείο που λειτουργούσε στην Αθήνα, του Κοκκίδη. Αυτό το αμπέλι λοιπόν φιλοξένησε το εντευκτήριο των Γερμανών της πρωτεύουσας και αργότερα εκεί ανεγέρθηκε το Πολυτεχνείο.

    Ο μικρός αμπελώνας μετατράπηκε σε μικρή Γερμανία, όπως υποστηρίζει ο Νέζερ. Κτίσθηκε πλίνθινος οίκος, περιφράχτηκε και φυτεύτηκε κήπος. Το ζεύγος Άρτμαν ανέλαβε τη διεύθυνσή του. Ο άνδρας, ο Κάρολος, ασκούσε καθήκοντα ξενοδόχου και η γυναίκα καθήκοντα μαγείρισσας. Δύο χρόνια αργότερα, ο Νέζερ αναχώρησε για την Πάτρα και οι συνάδελφοί του σκέφτηκαν πως έπρεπε να εκποιήσουν το κτήμα και να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους πιο κοντά στην πόλη. Έγραψε, λοιπόν, ο Άρτμαν στον Νέζερ παρακαλώντας τον να μεταβιβάσει σε εκείνον την ιδιοκτησία, όπως και έγινε.

    Ο Άρτμαν κατέβαλε το ποσό της αξίας του κτήματος, το οποίο οι συνάδελφοι του Νέζερ χρησιμοποίησαν για να αναγείρουν νέα λέσχη, στο κέντρο της πόλης, στην οδό Ομήρου. Αυτά συνέβησαν το 1837-38 και ήταν η Λέσχη «Φιλαδέλφεια», η οποία λειτουργεί μέχρι τις ημέρες μας και στη θέση εκείνη λειτουργεί το γνωστό μας Γκαίτε! Όσο για την παλαιά Λέσχη, στην οδό Πατησίων, ο Άρτμαν τη μετέτρεψε σε εξοχικό κέντρο και το ονόμασε Παυσίλυπον.

    Ωστόσο ο Κάρολος Άρτμαν δεν το χάρηκε αφού βιάστηκε να παραδώσει το πνεύμα του στον Κύριο. Οι κληρονόμοι του πώλησαν το κτήμα, τον Μάρτιο 1839, στον Πολωνικής καταγωγής φιλέλληνα και αργότερα αξιωματικό του ελληνικού στρατού και υπουργό Λεωνίδα Σμόλεντς. Ο τελευταίος μεγάλωσε ακόμη περισσότερο το κτήμα αγοράζοντας δύο γειτονικά γήπεδα. Το 1842 αγόρασε το ένα που ανήκε στον Δήμο Αθηναίων και το 1843 το άλλο που ανήκε στον Αλέξανδρο Φιλιππίδη. Συνέχισε να λειτουργεί ως Παυσίλυπον, το οποίο όμως με το πέρασμα των ετών παρήκμασε. Άλλες περιοχές, γύρω από τον Ιλισό και γύρω από το Πολύγωνο τραβούσαν πλέον το ενδιαφέρον του κόσμου. Τότε εμφανίστηκε η Ελένη Τοσίτσα, σύζυγος του μεγάλου ευεργέτη. Το εξαγόρασε αντί 48.000 τάλιρων και το έθεσε «εις την υπηρεσίαν των τεχνών και της τεχνικής σοφίας».