ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΕΡΩΤΑΣ

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ  

ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΕΡΩΤΑΣ

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

Ιωάννης Τσαμπάζης

    Το φαινόμενο των αιρέσεων εμφανίζεται τον 2ο αιώνα και αποτελεί μαζί με τη Γνώση το κύριο χαρακτηριστικό τής χριστιανικής Γραμματείας εκείνη την εποχή. Οι Απόστολοι υπό τη χάρη τού Αγίου Πνεύματος διδάσκουν, κηρύττουν, δημιουργούν Εκκλησία, συναντώντας πολιτικές διώξεις και θρησκευτικές εντάσεις και ενστάσεις. Ταυτόχρονα υπεισέρχεται η προσπάθεια από τον ελληνικό νου να περιγράψει τα διδασκόμενα με τρόπο κατανοητό.  Επιχειρείται έτσι μια μεγάλη συνάντηση, μια μεγάλη σύνθεση: Τού Λόγου τού Θεού με το λόγο των Ελλήνων, τού χριστιανικού μηνύματος με τη Γνώση, η οποία αποτελεί το κυρίαρχο συνθετικό τού 2ου αιώνα, συνδυαζόμενη με τα βιώματα που φέρουν μαζί τους οι υπό κατήχηση, όπως σημειώνει ο Καθηγητής  Πατρολογίας στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ. Χρήστος Αραμπατζής. Αυτό έχει ως συνέπεια τη δημιουργία πολλών Ευαγγελίων: Πολλοί ιδρυτές, πολλές κοινότητες, πολλές εκκλησίες, που ενώ φαντάζονται τον Χριστό όπως θέλουν, συγχρόνως διώκονται. Αυτός ο συνδυασμός τής ορθοτομούσης Εκκλησίας με τις πολλές διαφορετικές, και οι διώξεις συνθέτουν ένα εκρηκτικό μίγμα: ο 2ος αιώνας είναι γεμάτος αιρέσεις.

    Η έννοια τής αίρεσης σημαίνει επιλογή κοσμοθεωρίας, διαφορετικές προσεγγίσεις για τον Ιησού Χριστό και την επαγγελόμενη σωτηρία, διακρίνεται δε από την πρόθεση των αιρετικών να διχάσουν, να διαιρέσουν το Σώμα της Εκκλησίας, καθώς παίρνουν το μήνυμα τού περιεχομένου των Ευαγγελίων και των Επιστολών, προσθαφαιρούν και δημιουργούν νέα Εκκλησία με εύληπτες, απλοϊκές, λογικοφανείς ερμηνείες.

    Αν αυτή η πρόθεση για διχασμό και διαίρεση απουσιάζει, τότε πλέον δεν κάνουμε λόγο για αίρεση αλλά για πλάνη. Γιατί ενώ η αίρεση χαρακτηρίζεται από την πρόθεσή σου να διαιρέσεις, στην πλάνη πιστεύεις πρόσκαιρα σε μια αιρετική διδασκαλία, πιστεύοντας εκείνες τις ώρες ότι είναι ορθή. Όταν όμως η συνείδηση τής Εκκλησίας σού ζητήσει να ανακαλέσεις, επισημαίνοντάς σου τα λάθη και συ το πράξεις, τότε η μητέρα Εκκλησία σε δέχεται ξανά στη στοργική αγκαλιά της γιατί απλώς πλανήθηκες και γύρισες, δεν είχες καμιά πρόθεση να διαιρέσεις το Σώμα της. Κατά τον ίδιο τρόπο πλάνη είναι και ο έρωτας καθόσον μάλιστα η αρχική του πρόθεση δεν είναι να διαιρέσει. Τουναντίον: Να ενώσει σε ένα Σώμα δυο Εικόνες τού Θεού, σε μια συνάντηση ψυχική, εγκεφαλική, (αγιο)πνευματική, σωματική, σε μια σύνθεση τών ναών τής ψυχής. Έτσι δεν κουβαλά μαζί του τίποτα το ανίερο ή βέβηλο, απεναντίας είναι πλήρης ιερότητας καθώς εμπεριέχει συμπροσευχή, κάθαρση, αλλά και νήψη (για μια νηπτική ανάγνωση τού Ευαγγελίου τη λέξη αγάπη πρέπει να την αντικαταστήσουμε με τη λέξη έρωτας, παρατηρεί ο π. Φιλόθεος Φάρος). Εμπεριέχει επίσης ταπείνωση, υποταγή τού εγωισμού, έξοδο προς τον Άλλο. Και όπως γράφει ο αείμνηστος Καθηγητής Νίκος Ματσούκας, η Εκκλησία μας είναι Εκκλησία τής εξόδου.

    Όπως διαχωρίζεται η αίρεση από την πλάνη, έτσι διαφοροποιούνται η αίρεση και ο έρωτας: Ο έρωτας -ως θεϊκή επίσκεψη- είναι προϊόν τής Άκτιστης ενέργειας τού Θεού, ενώ η αίρεση προσπάθεια τού κτιστού νου να ερμηνεύσει  -ανεπιτυχώς- το Άκτιστο. Η ισχύς τής αιρέσεως αυξάνει όσο αυτή διαδίδεται, αντιθέτως τού έρωτα μειώνεται, αφού χάνει την έντασή του όσο τον διαλαλείς. Τον έρωτα δεν τον δηλώνεις με λόγια, αλλά τον εκδηλώνεις με πράξεις.

    Αλλά και ταυτίζονται: Τόσο η αίρεση όσο και ο έρωτας στερούνται θεσμικής υπόστασης, αποτελούν αμφότερα χίμαιρες, γοητεύουν και απογοητεύουν ταυτόχρονα, για χάρη και των δυο έχει αφιερωθεί πολύ μελάνη και έχει θυσιασθεί πολύ αίμα, με την αίρεση να είναι τελικά ένα ψέμα, όπως και ο έρωτας στην εκτροπή του. Αλλά ο  έρωτας εκτρέπεται προς το άτυπο, ενώ η αίρεση προς το άτοπο. Η ταύτισή τους προχωρά και σε μια ένωση: Η μεν αίρεση ενώνει σε ένα Σώμα μια ολόκληρη ορθοτομούσα Εκκλησία αντιαιρετικών συμπροσευχόμενων, ο δε έρωτας σε ένα σώμα επίσης,  δυο Εικόνες του Θεού μεταξύ τους, Εικόνες Του που αιρούνται, προαιρούνται, αλλά δεν διαιρούνται για αυτό και δεν αλληλοαναιρούνται, ούτε αυτοκαθαιρούνται, αλλά καθιερώνονται και καθαίρονται (υπό την έννοια τής κάθαρσης).

    Η ταύτιση και η διαφοροποίηση στις άκτιστες ενέργειες του Τριαδικού Θεού απέναντι στην αίρεση, αλλά δίπλα στον έρωτα, που ως ένας άλλος διπρόσωπος Θεός έχει τις καταβολές του στον Ιανό και τις εφαρμογές του στα κτίσματα. Στους Ανθρώπους που δεν ερωτεύονται για να διαιρέσουν, αλλά για να ενωθούν, στην πορεία εκτρέπονται, πλανώνται, απο- ερωτεύονται και άρα απεκδύονται από όσα τους είχε φέρει ο έρωτας ως θεϊκή επίσκεψη,  δηλαδή από την ιερότητα, ταπείνωση και νήψη και επιστρέφουν στη σαθρότητα, αλαζονεία και σήψη. Έτσι όμως τελικά διαιρούν -και μάλιστα σκοπίμως- και υπηρετούν στο δια ταύτα έναν νέου τύπου μανιχαϊσμό, μια νέου τύπου (αν)αίρεση στην κοινωνία του 21ου αιώνα.

    Αυτός ο εναγκαλισμός τής λοβοτομούσης σήμερα κοινωνίας με τις πολλές διαφορετικές - ως προς αυτήν - Εικόνες του Θεού και οι σύγχρονες διώξεις τους, συνθέτουν ένα άλλο εκρηκτικό μίγμα: ο 21ος αιώνας είναι γεμάτος αν-αιρέσεις: Της μιας Εικόνας τού Θεού από την Άλλη (της).