Έθιμα που σώζονται δεν ξέρεις: Η ασκελετούρα, το σουούσι, οι ντιβιτζήδες και η μπουλουστρίνα

ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΑ

Έθιμα που σώζονται δεν ξέρεις: Η ασκελετούρα, το σουούσι, οι ντιβιτζήδες και η μπουλουστρίνα

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

news247

    Πολλά από τα έθιμα των Χριστουγέννων είναι τα ίδια με αυτά της Πρωτοχρονιάς. Αυτό οφείλεται στο ότι από τα μέσα του 4ου αιώνα, η 25η Δεκεμβρίου είχε οριστεί όχι μόνο ως γενέθλια ημέρα του Χριστού αλλά και ως πρώτη μέρα του νέου έτους.

    Τα περισσότερα έθιμα των Χριστουγέννων στρέφονται γύρω από το γιορτινό Τραπέζι. Ακόμα και η σφαγή του γουρουνιού -του κατ' εξοχήν Χριστουγεννιάτικου εδέσματος- αποτελούσε ιεροτελεστία. Σημειώνεται ότι η χοιροφαγία έχει τις ρίζες της στους Ρωμαϊκούς χρόνους, όταν θυσίαζαν στα Σατουρνάλια του Δεκεμβρίου, γουρούνι προς τιμήν του θεού Κρόνου.

    Στο γιορτινό τραπέζι υπήρχαν απαραιτήτως προσφορές και στους νεκρούς. Στη Θράκη σερβίρονταν φασόλια και κόλλυβα, από τα οποία έπαιρνε ο καθένας τρεις κουταλιές.

    Στη Νίσυρο, το βράδυ των Χριστουγέννων ο ιερέας τέλει τρισάγιο και κατόπιν προσφέρει στους πιστούς "ψυχολογημένα" τα οποία, μόλις έφταναν στο σπίτι, τα τοποθετούσαν στο γιορτινό τραπέζι και τα έτρωγαν πρώτα.

    Στη Θράκη ανήμερα των Χριστουγέννων παρατηρούν τον καιρό για να μαντέψουν τις καιρικές συνθήκες της επόμενης χρονιάς: "όσο πιο πολλά χιόνια θα είναι του Χριστού, τόσο πιο πολλά εισοδήματα θα έχει το καλοκαίρι". Σε άλλες περιοχές προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν οιωνούς για να μαντέψουν τα μελλούμενα της επόμενης χρονιάς.

    "Μαγικές" δυνάμεις έχει, σύμφωνα με τη λαϊκή μας παράδοση, και το "αμίλητο" νερό με το οποίο παρασκευάζεται το προζύμι για το επόμενο έτος.

    Στην Κάρπαθο κάθε Χριστούγεννα οι νύφες πλάθουν για τις πεθερές τους μια "δίπλα", ένα μεγάλο κουλούρι που έχει χοντρούς κώνους και στολίδια. Στη συνέχεια την καλοψήνουν και την προσφέρουν ως δώρο. Σε αρκετές περιοχές της χώρας, δίπλα από την εστία του τζακιού έστρωναν το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Τοποθετούσαν εκεί και το άροτρο για να έχουν τον επόμενο χρόνο καλή σοδειά.

    Στην Κοζάνη η κουλούρα του χωραφιού και των προβάτων είχε σχήμα Ζυγού. Αφού την ευλογούσαν, την κρεμούσαν όλη τη χρονιά στο σπίτι σαν φυλαχτό". Μάλιστα τις κουλούρες των ζώων τις θρυμμάτιζαν και τις ανακάτευαν με αλάτι. Στη συνέχεια έδιναν τα θρύμματα στα ζώα να τα φάνε για να είναι καλά όλη τη χρονιά.

Ρόδος: Το έθιμο της "μπουλουστρίνας"

    Την Πρωτοχρονιά ένα από τα έθιμα τo οποίo διατηρείται μέχρι σήμερα είναι το έθιμο της «μπουλουστρίνας». Τα μικρά παιδιά, την πρώτη ημέρα του χρόνου, επισκέπτονται τους συγγενείς (γιαγιάδες, παππούδες, θείους, νονούς) και παίρνουν από αυτούς χρηματικό ποσό το οποίο ονομάζεται μπουλουστρίνα.

    Το έθιμο αυτό διατηρείται μέχρι και τώρα στις περισσότερες περιοχές της Δωδεκανήσου.

Στην αλλαγή του χρόνου, εκτός από τα βεγγαλικά και τους πυροβολισμούς συνηθίζεται σε πολλά από τα νησιά της Δωδεκανήσου να σπάνε παλιά πιάτα για να αποχαιρετήσουν τον παλιό χρόνο και να υποδεχθούν τον νέο.

Έβρος: Το "σουούσι", το παραδοσιακό φαγητό της Πρωτοχρονιάς

    Χαρακτηριστική την Πρωτοχρονιά είναι η τυρόπιτα, τα κομμάτια της οποίας είναι όσα και τα μέλη της οικογένειας. Στο εσωτερικό της υπάρχουν, εκτός από το γνωστό σε όλους νόμισμα, διάφορα ξυλαράκιαμ το καθένα με το δικό του συμβολισμό (η κρανιά για την υγεία, το σουσάμι για την πληθώρα των αγαθών και της παραγωγής κ.ο.κ.).

    Παλιά το ξυλάκι που θα τύχαινε στο κάθε μέλος καθόριζε και την ασχολία του καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς.

    Τη μέρα αυτή ετοιμάζεται και το ζυμωτό ψωμί «κεντημένο» περίτεχνα με σχέδια της αγροτικής παραγωγής, το οποίο ο νοικοκύρης κρατά στον αέρα προσκαλώντας τους συνδαιτυμόνες του να κόψουν ένα κομμάτι με το χέρι, σύμβολο υγείας και τύχης.

    Παραδοσιακό φαγητό της Πρωτοχρονιάς παραμένει και το «σουούσι», χοιρινό κρέας ψημένο για αρκετές ώρες σε πήλινα σκεύη με καπάκι που σφραγίζεται με ζυμάρι. Το συγκεκριμένο φαγητό, εφόσον δεν αποσφραγιστεί, διατηρείται έως και του Αγίου Αθανασίου.

Δυτική Κρήτη: Η πέτρα, το σπάσιμο του ροδιού και η ασκελετούρα

    Η πέτρα στο σπίτι, το σπάσιμο του ροδιού και της «ασκελετούρας»  και η καλή χέρα είναι τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα που διατηρούνται ακόμα και στις ημέρες μας στη δυτική Κρήτη.

    Κάθε πρωί Πρωτοχρονιάς, κυρίως στα χωριά , μόλις χτυπήσει η «πρώτη καμπάνα», μικροί  και  μεγάλοι  σηκώνονται  και  κάνουν  τρεις φορές το σταυρό τους, και, χωρίς να μιλήσουν, παίρνουν  από μια πέτρα ο καθένας τους, όσο μεγαλύτερη μπορούν, και τη φέρνουν  μέσα στο σπίτι.

    Η ελπίδα, κυρίως παλιά, ήταν ότι, όσο βαριά είναι η πέτρα τόσο χρυσάφι εύχονταν να μπει μέσα στο σπιτικό Το  βάρος της να φέρει χαρά γαλήνη και ευτυχία. Σήμερα η πρώτη ευχή είναι να είναι όλοι καλά και να σμίγουν κάθε γιορτή.

    Το «σκυλοκρέμμυδο» ή «κρεμμύδα» ή «ασκελετούρα» είναι συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη. Φυτρώνει άγριο και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Τα ζώα δεν το τρώνε γιατί έχει ουσία , που μπορεί να προκαλέσει δερματικό ερεθισμό. Ακόμα και να το βγάλεις από τη γη και να το κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη.

    Ο λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική του δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα, γι' αυτό την Πρωτοχρονιά κρεμούν την ασκελετούρα στα σπίτια τους. Πρόκειται για αρχαίο έθιμο καλοτυχίας που αναφέρεται ήδη από τον 6ο αιώνα,  αλλά σήμερα τείνει να εγκαταλειφθεί, παρά το γεγονός ότι διατηρείται σε πολλά σημεία και πολλοί είναι εκείνοι που αναζητούν ασκελετούρες .

    Η καλή χέρα είναι ένα ακόμα παραδοσιακό έθιμο της δυτικής Κρήτης. Σήμερα συνοδεύεται από χρηματικό ποσό που δίνει συνήθως ο παππούς, η γιαγιά, ο νονός στο παιδί . Παλαιότερα η καλή χέρα ήταν ένα γλύκισμα, ή κάποιο γλυκό παρασκεύασμα.

Κέρκυρα: Το έθιμο της κολόνιας

    Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το σκηνικό των Χριστουγέννων επαναλαμβάνεται, ακόμη και οι μικροί που λένε τα κάλαντα, τα συνοδεύουν είτε με φυσαρμόνικα, είτε με τύμπανο. Το ιδιαίτερο της ημέρας εκείνης είναι η αναβίωση του εθίμου της κολόνιας: νέοι και γέροι ραίνουν με κολόνια όλους τους περαστικούς, άγνωστους, γνωστούς και φίλους και εύχονται «καλή αποκοπή», να αποχωριστούν δηλαδή με το καλό τον παλιό χρόνο, ενώ οι μοναδικοί στίχοι της πρωτοχρονιάτικης καντάδας ακούγονται παντού προμηνύοντας την εορτή που έρχεται:

    «Πάλιν ακούσατε άρχοντες πάλι να σας ειπούμε, ότι και αύριον εστί ανάγκη να χαρούμε και να πανηγυρίζουμε Περιτομήν Κυρίου και την εορτή του Μάκαρος Μεγάλου Βασιλείου…».

    Στη Βόρεια Κέρκυρα ανήμερα της Πρωτοχρονιάς οι γεροντότεροι του χωριού ξυπνάνε από τα χαράματα. Το έθιμο επιτάσσει εδώ και εκατοντάδες χρόνια να είναι οι πρώτοι που θα καλωσορίσουν το νέο έτος. Βγαίνουν στα παράθυρα, ή στις αυλές τους και αγναντεύοντας τα βουνά και κυρίως τον Παντοκράτορα, το πιο ψηλό βουνό της Κέρκυρας, λένε με απόλυτη κατάνυξη:

    «Καλημέρα σας βουνά και καλή Πρωτοχρονιά, σαν τα βουνά να είμαι γερός, σαν την θάλασσα ξυπνός και σαν τα θαλασσοκύματα να κάνω τα θελήματα…».

Λάρισα: Τα "μπαμπαλιούρια", οι "καμήλες και ντιβιτζήδες" και η "σούρβα"

    Στο Λιβάδι Ελασσόνας, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, τα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους τραγουδώντας τα κάλαντα. Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς ο επισκέπτης μπορεί να δει στο δρόμο τα «μπαμπαλιούρια». Είναι ένα έθιμο που σχετίζεται με τον «εξορκισμό» των κακών πνευμάτων, ο οποίος γίνεται με τον δυνατό θόρυβο των κουδουνιών από νέους που φοράνε μάσκες ζώων.

 «Καμήλες και Ντιβιτζήδες» στο Μεγάλο Μοναστήρι Λάρισας

    Το δρώμενο «Καμήλες και ντιβιτζήδες» είναι ένα από τα πιο γνωστά πρωτοχρονιάτικα έθιμα της ανατολικής Ρωμυλίας που αναβιώνει και στο Μεγάλο Μοναστήρι της Λάρισας. Το έθιμο στόχευε και παλαιότερα στην ανταλλαγή ευχών για καλοχρονιά, γονιμότητα και υγεία.

    Ο χοροδιδάσκαλος και πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου «Χορίαμβος», Νίκος Σαμαρίνας εξηγεί στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων πως κατά τη διάρκεια του εθίμου χορεύεται ένας από τους πιο δύσκολους και περίτεχνους χορούς. Πρόκειται δηλαδή για μια μορφή ζωναράδικου χορού όπου οι άντρες εκτελούν περίτεχνες φιγούρες. Τα όργανα που παίζονται είναι γκάιντα και νταούλι.

«Σούρβα» στους Γόννους Λάρισας

    Το έθιμο αναβιώνει την Πρωτοχρονιά, όπου φίλοι του Μορφωτικού Συλλόγου της περιοχής φορώντας κουδούνια, ξεκινούν έναν ξέφρενο χορό στους δρόμους του χωριού, αναβιώνοντας το έθιμο για να διώξουν τον παλιό χρόνο και να καλωσορίσουν τον καινούργιο.