119 χρόνια από την έναρξη του Μακεδονικού αγώνα

ΕΠΕΤΕΙΑΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

119 χρόνια από την έναρξη του Μακεδονικού αγώνα

http://roykoymoykoy.blogspot.gr/

http://www.eaasxanthis.gr/

Γράφει ο Αντγος ε.α Νικόλαος Φωτιάδης. Επίτιμος Υδκτής Δ’ ΣΣ και τ. Πρόεδρος ΕΑΑΣ Ξάνθης

     Συμπληρώνονται φέτος 118 χρόνια από την έναρξη του ένοπλου Μακεδονικού Αγώνα εναντίον των Τούρκων και Βουλγάρων Κομιτατζήδων. Ένα  κορυφαίο γεγονός που η Ελληνική πολιτεία το γιορτάζει κάθε χρόνο, μια επέτειος που προηγήθηκε των νικηφόρων αγώνων του Ελληνικού Στράτου στους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913.

     Η γέννηση του “Μακεδονικού”,(πτυχή του ευρύτερου Ανατολικού ζητήματος), είχε σαν αρχή την έκδοση του Σουλτανικού Φιρμανιού της 28/2/1870 για την αναγνώριση της Βουλγαρικής Εξαρχίας με δικαιοδοσία μεταξύ Δουνάβεως και Αίμου. Πέραν όμως της περιοχής αυτής, μπορούσαν να υπαχθούν στην Εξαρχία και άλλες περιοχές, σύμφωνα με το άρθρο 10 του Φιρμανιού, εφόσον το σύνολο ή τα δύο τρίτα τουλάχιστον του πληθυσμού τους το απαιτούσαν.

     Η ρύθμιση αυτή απέβλεπε στον ακρωτηριασμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου και ικανοποιούσε τα πάγια αιτήματα των Βουλγάρων, αλλά και των Πανσλαβιστών για θρησκευτική αυτοδιοίκηση και όχι μόνο.

     Το ιδρυθέν μετά τον Ρωσσοτουρκικό πόλεμο το 1878 Βουλγαρικό κράτος, ουδέποτε παραιτήθηκε από τις κατακτητικές του βλέψεις, έχοντας ως Εθνικό πρόγραμμά του την δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας του Αγίου Στεφάνου.

     Η ΠΡΩΤΗ περίοδος του Μακεδονικού Αγώνα, με αφετηρία την επανάσταση στο Λιτόχωρο και τη Δυτ.Μακεδονία διήρκησε μέχρι το 1894. Χαρακτηρίζεται κυρίως από τη συνειδητοποίηση από τους Έλληνες των επερχομένων δεινών και κινδύνων και από τη βούληση τους για αντίσταση όπου οι Ελληνισμός αμφισβητείται. Την περίοδο αυτή ο αγώνας διεξήχθη μόνο από τον Ελληνισμό της Μακεδονίας με τη συνδρομή του Πατριαρχείου.

     Η ΔΕΥΤΕΡΗ περίοδος, έχει ως αφετηρία το 1894, έτος κατά το οποίο συστήθηκε στην Αθήνα στις 12 Νοεμβρίου η μυστική «Εθνική Εταιρεία», από 15 Αξιωματικούς του Στρατού. Έτσι το 1896 οργανώνονται και εξοπλίζονται ανταρτικά σώματα από Μακεδόνες υπό την αρχηγία του οπλαρχηγού Αθανασίου Μπρούφα και τη συνδρομή των οπλαρχηγών Τάκη Ντάσιου, Ζαρκάδα, Τσάμη, Γ, Μακρή, Καταραχιά, Νταβέλη, Λάζαρου Βραζή, Πλατή, αδελφών Βερβέρα, Λεωνίδα Τσιώρη, Ολύμπου Κωστούλα, Παπαδήμου, Χρήστου Λεπενιώτη, Γούλα Γρούτα, Ναούμ Σπανού, κ.α. Η δράση όμως αυτή δεν επικροτείται από το Ελληνικό Κράτος και οι Έλληνες αντάρτες οπλαρχηγοί χαρακτηρίζονται επισήμως «λησταντάρτες».

     Με την ψευδεπανάσταση του Ίλιντεν (20 Ιουλίου 1903) και τα πολλά θύματα των Ελλήνων από τα Βουλγαρικά Κομιτάτα, το διορισμό του Γερμανού Καραβαγγέλη το 1900 στη Μητρόπολη της Καστοριάς και την συνεργασία του με τον Καπετάν Κώττα, ενδυναμώνεται το φρόνημα των Μακεδόνων και από το 1902 εμφανίζονται νέα αντάρτικα σώματα υπό τους Παύλο Κύρο, Δημήτριο Νταλίπη, Λάκη Νταηλάκη, Καπετάν Βαγγέλη.

     Η ΤΡΙΤΗ περίοδος του αγώνα (1904-1908) αποτελεί την κατεξοχήν ένοπλη φάση του, η οποία διεξήχθη με τη συνδρομή του επίσημου ελληνικού κράτους. Ο ένοπλος αγώνας απέβλεπε στην προστασία του εξασθενημένου Ελληνικού στοιχείου που χρόνια υφίστατο τα διασταυρωμένα Τουρκικά και Βουλγαρικά πλήγματα.

     Η έναρξη της τρίτης περιόδου σηματοδοτείται με την έλευση στη Μακεδονία, το Φεβρουάριο του 1904 του Παύλου Μελά, στελέχους της διαλυθείσης το 1900 «Εθνικής Εταιρείας». Μαζί του ήταν και οι Αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού Αλέξανδρος  Κοντούλης, Αναστάσιος  Παπούλας, και Γεώργιος Κολοκοτρώνης και οι οπλαρχηγοί Καπετάν  Κώττας, Παύλος Κύρου, Ν. Πύρζας, Ευθυμ. Καούδης, Γεωργ. Νικώνυμος Μακρής, και Γεώργιος Περάκης.

     Ένα από τα σημαντικότερα στελέχη του αντάρτικου σώματος του καπετάν Κώττα υπήρξε ο καπετάν Λάκης ή Νικόλαος Νταηλάκης, ο οποίος γεννήθηκε στο σλαβόφωνο χωριό Βερνίκι της Κορυτσάς, κοντά στη Βίγλιστα.

     Ο Παύλος Μελάς (Μίκης Ζέζας), λάτρης της Μακεδονίας, αναφέρει η Ιστορία ότι: “ενεργούσε από κοινού με τον Μακεδόνα Στέφανο Δραγούμη και τον αδελφό της συζύγου του Ναταλίας Ίωνα Δραγούμη και απετέλεσε την ψυχή του Μακεδονικού αγώνα ”.

     Ο Μελάς γεννήθηκε το 1870 στην Μασσαλία, γιος του μεγαλέμπορα Μιχαήλ Μελά. Αποφοίτησε από την Σχολή Ευελπίδων, ως Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού, στις 8 Αυγούστου του 1891 και υπήρξε δραστήριο μέλος της “Εθνικής Εταιρείας”.

     Στις αρχές του 1904, με διαταγή της Ελληνικής Κυβερνήσεως συγκροτήθηκε ομάδα τεσσάρων Αξιωματικών (Λοχαγός Αλ. Κοντούλης, Λοχαγός Αναστάσιος Παπούλας, Ανθγός Γεώργιος Κολοκοτρώνης και  Ανθγός Παύλος Μελάς), η οποία μετέβει στην Μακεδονία για να οργανώσει την αντίσταση των καταπιεζομένων Μακεδόνων από τους Βουλγάρους κομιτατζήδες.

    Ο Παύλος Μελάς έδρασε στην περιοχή των Κορεστίων Καστοριάς, στο όρος Βίτσι, στην περιοχή των Πρεσπών και επισκέφθηκε την Κοζάνη, Στάσιστα και το Μοναστήριο.

    Στις 13 Οκτωβρίου 1904, πήγε στο χωρίο Στάσιστα για να αναπαυθούν οι άνδρες του, προδόθηκε όμως από στους Τούρκους από τον Βούλγαρο Αρχικομιτατζή Μήτρο Βλάχο και στην συμπλοκή μαζί τους τραυματίσθηκε θανάσιμα. Οι συμμαχητές του απέκοψαν το κεφάλι του Παύλου Μελά και έθαψαν εμπρός στην Ωραία Πύλη του ναΐσκου της Αγίας Παρασκευής του χωριού Πισοδέρι. Το σώμα του παραδόθηκε από τους Οθωμανούς στον  Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη και τάφηκε στον βυζαντινό ναό των Ταξιαρχών της Καστοριάς.

    Σήμερα αναπαύεται εκεί και η κεφαλή του, που μεταφέρθηκε το 1950. Στον ίδιο ναό έχει ταφεί και η σύζυγός του Ναταλία, κατά την επιθυμία της.

    Το χωριό ΣΤΑΤΙΣΤΑ , μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, μετονομάσθηκε σε ΜΕΛΑΣ, προς τιμήν του μεγάλου αγωνιστού, για τον οποίο ο ποιητής Κωστής Παλαμάς έγραψε:

“Σε κλαίει λαός. Πάντα χλωρό να σειέται το χορτάρι

στον τόπο πού σε πλάγιασε το βόλι, ώ παληκάρι.

Πανάλαφρος ο ύπνος σου. Του Απρίλη τα πουλιά

σαν του σπιτιού σου να τα΄ακούς λογάκια και φιλιά.

Και να σου φτάνουν του χειμώνα οι καταρράχτες

σαν του τουφεκιού αστραπόβροντα, και σαν πολέμου κράχτες”

    Αιωνία σου η μνήμη ένδοξε Αξιωματικέ που θυσίασες την ζωή σου για τους αδελφούς Μακεδόνες.

Βοηθήματα

α. Εγκυκλοπαίδεια “ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ”

β. Ο Μακεδονικός Αγών και η νεότερη Μακεδονική Ιστορία, Γ Μόδη 1974

γ.  Μακεδονικός Αγών 1904-1908 Κ.Βακαλόπουλου